Perspektywy rozwoju polskiego rynku mleka po zniesieniu kwot mlecznych
Kontynuowany będzie wzrost globalnej produkcji produktów mleczarskich, zgodnie z długookresowym trendem. Szybciej rosnąć będzie tylko produkcja pełnego mleka w proszku (PMP), która zostanie zwiększona w następnej dekadzie o 31%. Chiny zostaną największym producentem PMP z 40% udziałem w przyroście jego produkcji. Brazylia i Nowa Zelandia będą miały odpowiednio 25 i 12% udział w przyroście światowej produkcji PMP. Trzy czwarte przyrostu produkcji masła przypadnie na Indie i Pakistan, a udział Nowej Zelandii w światowej produkcji tego proszku mlecznego zwiększy się o 5-10%.
Prawie połowa przyrostu światowej produkcji serów pochodzić będzie z Unii Europejskiej i USA, a ich udział w światowej produkcji serów utrzyma się na poziomie 2/3.
Prawie cały przyrost produkcji OMP przypadnie na Indie (33%), Nową Zelandię (29%) oraz Ukrainę (21%) i Brazylię (20%).
Około 2/3 przyrostu produkcji mleka zostanie zużyte w formie płynnej lub zostanie przetworzone na produkty świeże, mimo że przetwórstwo mleka w krajach rozwijających się jest ograniczone. W krajach rozwiniętych dynamicznie rozwijać się będzie produkcja przetworów probiotycznych, zwłaszcza probiotycznych napojów mlecznych i jogurtów.
Wzrost popytu, zwłaszcza w krajach rozwijających się, będzie podtrzymywał ceny światowe. Silny wzrost popytu będzie charakterystyczny dla tego rynku. Wzrost liczby mieszkańców oraz ich dochodów wspólnie z rosnącą popularnością przetworów mlecznych, zwłaszcza w krajach rozwijających się oraz reklama prowadzona przez rozwijające się zachodnie sieci handlowe – sugerują wzrost popytu. Szczególnie silny wzrost spożycia artykułów mlecznych nastąpi w Chinach i w Indiach. Zwiększy się popyt także w krajach Ameryki Łacińskiej – głównie w Brazylii i Meksyku. Popyt w tych krajach ożywiać będą programy pomocowe (Food assistance programmes). W tych krajach wzrost popytu będzie dotyczył przede wszystkim przetworów świeżych do bezpośredniego spożycia, w tym mleka spożywczego i świeżych przetworów. Na kraje OECD przypadać będzie trzy czwarte światowej konsumpcji serów. Kraje rozwijające się zwiększą swój udział w konsumpcji WMP z obecnych 80 do 83% w 2020 r. Rzeczywisty wzrost spożycia jednostkowego serów w krajach rozwijających się będzie niewielki ze względu na niski poziom konsumpcji serów, chociaż ma duży potencjał do wzrostu. Najwyższy poziom konsumpcji serów jest w UE (16,6 kg/mieszkańca) i w USA (14,8 kg/mieszkańca). Znacznie mniejsze jest spożycie serów w krajach azjatyckich, gdzie wynosi od 0,8 kg/mieszkańca (kraje rozwijające się) do 2 kg/mieszkańca (Japonia).
Handel międzynarodowy przetworami mlecznymi szczególnie PMP i OMP pobudzany będzie rosnącym popytem w krajach rozwijających się. Nowa Zelandia największy eksporter przetworów mlecznych zwiększy swój udział w światowym eksporcie z obecnych 30 do 35% w 2019 r., mimo że udział Nowej Zelandii w światowej produkcji mleka wynosi tylko 2,3%. Brazylia tradycyjny importer stanie się liczącym się eksporterem zwłaszcza OMP. Eksport z Brazylii, ale także z Argentyny wzrośnie podczas najbliższej dekady o 70-80%. Udział UE w światowym eksporcie spadnie z 32 do 27% w przypadku serów oraz z 24 do 19% w przypadku OMP.
Rosja i Egipt pozostaną najważniejszymi importerami masła, mimo znacznego wzrostu produkcji w Rosji. Rosja powróci także na pozycje największego importera serów, których import będzie rósł o 2% rocznie. Rosja wraz Japonią, Meksykiem i USA będzie mieć 40% udział w światowym imporcie serów. Meksyk, Indonezja i Malezja będą rozwijać import OMP. Środkowy Wschód i Północna Afryka pozostaną kluczowym obszarem importującym OMP. Pod koniec następnej dekady Algieria razem z Arabią Saudyjską będzie miała około 15% udział w globalnym imporcie OMP.
Udział międzynarodowego handlu (z wyłączeniem obrotów między krajami członkowskimi UE) w światowej produkcji mleka zmaleje do około 6%, głównie powodu wzrostu produkcji w krajach rozwijających się. Jednakże udział obrotów handlowych z zagranicą w produkcji PMP wynosi 43%, OMP 34%, serów 9%, a masła 8,5%. Do 2019 r. udział handlu międzynarodowego w produkcji serów i OMP nie zmieni się, natomiast zmaleje w przypadku masła (do 6,5%) i PMP (do 37%).
Perspektywy zmienności cen przetworów mlecznych nie są jasne. W przyszłości znaczenie warunków klimatycznych dla koniunktury na rynku mleczarskim prawdopodobnie będzie większe niż dotychczas. Jednym z najważniejszych czynników w przyszłości będzie pogorszenie stanu naturalnych pastwisk, limitowanie zużycia wody oraz ścieki, w wielu krajach rozwijających się, zwłaszcza w Azji, gdzie konsumpcja artykułów mlecznych szybko wzrasta. Rosnąca produkcja wymuszać będzie rozwój handlu. W wielu krajach wzrośnie emisja metanu i wprowadzone zostaną instrumenty regulując tą kwestię. W krajach rozwiniętych, ze względu na konieczność redukcji emisji gazów cieplarnianych, liczba zwierząt będzie ograniczana o 0,3% rocznie. Jednocześnie w krajach rozwijających się wzrost produkcji mleka zostanie uzyskany głownie dzięki zwiększaniu pogłowia krów (o 1,6% rocznie).
W tych krajach gdzie dominują małe farmy, a w obrocie towarowym duży jest udział rynków nieformalnych, na których drobni producenci mogą utrzymać się pod wpływem skutecznego zaspokajania potrzeb rynków lokalnych. Konieczne więc będzie wsparcie dochodów rodzin wiejskich, rozwoju obszarów wiejskich oraz bezpieczeństwa żywnościowego, zwłaszcza w krajach gdzie znaczenie drobnych producentów mleka jest duże. W przyszłości głębsze zmiany struktur rynkowych i technologii mogą określać silniejsze naciski na bezpieczeństwo zdrowotne żywności oraz związanych z rozwiązywaniem nowych wyzwań i barier wynikających ze zmian klimatycznych. Ich wdrożenie będzie bowiem wymagać znacznych inwestycji.