Produkty z witaminami: Żywność wzbogacana witaminami

Witamina C

Witamina C jest najbardziej znaną i najbardziej powszechną wśród witamin. Odkryto ją w 1912 roku. Jest niezbędnym składnikiem, którego organizm człowieka nie ma możliwości magazynować, a jednocześnie jest bardzo wrażliwy na jej brak. Witamina C rozpuszcza się w wodzie. Łatwo rozkłada się w kontakcie z tlenem i pod wpływem wysokiej temperatury. Zalecane dzienne spożycie/wartość referencyjna spożycia (RDA) witaminy C wynosi 80 mg. Witamina C powszechnie występuje w świeżych owocach i warzywach.

Witamina C bierze udział w reakcjach oksydoredukcyjnych, w przemianie aminokwasów, syntezie neurohormonów, hormonów sterolowych i karnityny. Jest niezbędna do wytwarzania kolagenu, co zapewnia prawidłowy rozwój chrząstki, kości, zębów, gojenie się ran i dobrą kondycję ścian naczyń włosowatych. Uczestniczy w dezaktywacji leków i trucizn, w absorpcji żelaza niehemowego, hamuje tworzenie azotynów. Pełni rolę przeciwutleniacza, eliminuje wolne rodniki. Chroni przed szkorbutem. W dużych dawkach stosuje się ją w stanach zwiększonego zapotrzebowania organizmu na witaminy.

Podstawowe objawy niedoboru witaminy C: osłabienie organizmu, zmiany w dziąsłach, wybroczyny krwawe, utrata łaknienia, łatwe męczenie się, bóle stawowo-mięśniowe. Brak witaminy C w diecie wywołuje krwawienia z błon śluzowych dziąseł, do jam stawów, obrzęk, wypadanie zębów, niedokrwistość, zmniejszenie masy ciała.

W zasadzie nie ma objawów ubocznych przy 1000 mg/dzień. Dawki powyżej 2000-3000 mg/dzień mogą wywołać zaburzenia działania układu pokarmowego i ośrodkowego nerwowego. W przypadku nadmiaru witaminy C może pojawić się kamica nerkowa, na skutek odkładania się szczawianów i moczanów.

Kwas foliowy

Kwas foliowy (tzw. grupa folianów) należy do witamin z grupy B. Foliany odkryto w latach 1939-1941. Odpowiadają za prawidłową syntezę aminokwasów, produkcję czerwonych ciałek krwi, przyczyniają się do wzrostu tkanek w czasie ciąży. Foliany biorą udział w syntezie, naprawie i prawidłowym funkcjonowaniu kwasów RNA i DNA. Są niezbędne do wzrostu i podziału wszystkich komórek organizmu, co jest szczególnie istotne w życiu płodowym i niemowlęctwie. Zalecana ilość dla dorosłego to 200 µg dziennie, a u kobiet w ciąży zalecana jest dodatkowa suplementacja.

Najbogatsze źródła kwasów foliowych w diecie to: podroby (wątróbka), drożdże, warzywa zielonolistne oraz ziemniaki, owoce, kasze i chleb, orzechy, mleko i produkty mleczne.

Niedobory kwasu foliowego sprzyjają niedokrwistości megaloblastycznej, zmianom w układzie krwionośnym oraz w błonie śluzowej układu pokarmowego. Niekorzystnie wpływają na układ nerwowy, mogą powodować depresje, zmiany w szpiku kostnym oraz objawy dystrofii mózgowej. Niedobór folianów sprzyja występowaniu podwyższonego poziomu homocysteiny w surowicy krwi, co jest czynnikiem ryzyka wystąpienia choroby niedokrwiennej serca, zawału serca i udaru mózgu.

Witamina B1

Witaminę B1 (tiaminę) odkryto w 1897 roku, jako pierwszą z grupy witamin B. Początkowo jej działanie było utożsamiane z chorobą beri-beri. Tiamina pełni istotną rolę w przemianach węglowodanów i metabolizmie układu nerwowego. Zalecane dzienne spożycie (RDA) wynosi 1,1 mg. Najbogatszymi źródłami tiaminy są produkty zbożowe (tj.: chleb, kasze), ziemniaki. Mniej tiaminy występuje w mięsie i produktach mięsnych, mleku i produktach mlecznych, w warzywach, roślinach strączkowych.

Aktywną formą wit. B1 w organizmie człowieka jest pirofosforan tiaminy, który jest koenzymem reakcji oddychania tkankowego, bierze udział w metabolizmie węglowodanów, tłuszczów i alkoholi oraz pełni ważne funkcje w systemach nerwowym, naczyniowym i koordynacji ruchowej.

Podczas niedoborów tiaminy pojawiają się zaburzenia neurologiczne, naczyniowo-sercowe, porażenie kończyn oraz zaburzenia w trawieniu. Zakłóceniu ulega m.in. metabolizm węglowodanów. Niekorzystne dla organizmu objawy pojawiają się przy stosowaniu monotonnej diety, w zespołach złego trawienia i wchłaniania. Nawet niewielki niedobór witaminy B1 może być groźny dla organizmu. Objawami są utrata apetytu, zmęczenie, ogólne osłabienie i skurcze mięśni. Przy niedoborze średniego stopnia dodatkowo zaczyna się degeneracja nerwów, której towarzyszy ból. Zespół ciężkiej awitaminozy B1 nazywany jest chorobą beri-beri.

Witamina B2

Witamina B2 (ryboflawina) została odkryta w 1920 r. Obecnie poznaje się jej rolę w rozwoju m.in. chorób sercowo-naczyniowych, zaburzeniach metabolizmu, stanach zapalnych lub infekcjach. Zapotrzebowanie na tę witaminę jest nieco większe podczas ciąży i w czasie laktacji i z wiekiem maleje. Dzienne zalecane spożycie (RDA) wynosi 1,4 mg. Ryboflawina występuje w drożdżach, mleku i produktach mlecznych, serach, kaszach. Mniejsze jej ilości zaś w mięsie i podrobach, zielonych warzywach i produktach z pełnych ziaren oraz w jajach.

Witamina B2 wchodzi w skład nukleotydów, enzymów oksydoredukcyjnych oraz bierze udział w oddychaniu tkankowym. Jest niezbędna do utrzymania sprawnego działania narządu wzroku, układu nerwowego i systemu odpornościowego. Zapasy ryboflawiny w organizmie są małe, a jej brak w diecie szybko prowadzi do rozwoju awitaminozy. Przyczyną niedoboru tej witaminy może być nie tylko uboga dieta, ale także może to towarzyszyć zaburzeniom endokrynologicznym (niedobór hormonów nadnerczy i tarczycy) oraz niektórym chorobom metabolicznym. W przypadku niedoboru ryboflawiny zaburzeniu ulega struktura komórek, zmiany strukturalne zakłócają produkcję energii, co wywołuje m.in. zahamowanie wzrostu u dzieci i nieprawidłowy metabolizm kwasów tłuszczowych. Niedobór witaminy B2 zaburza funkcjonowanie skóry, jej przydatków i błon śluzowych, wypadają włosy. Wargi stają się czerwone i opuchnięte, często pojawia się zapalenie kącików ust. W związku z zaburzeniami śluzówki jelit pojawiają się zaburzenia wchłaniania żelaza. Oczy narażone są na stany zapalne spojówek i rogówki oraz wrastanie naczyń krwionośnych do rogówki, skutkujące jej zmętnieniem i zaćmą.

Witamina B3

Witamina B3 (PP, niacyna) została odkryta w 1936 r. wraz z epidemią pelagry. Witamina jest mieszaniną związków: kwasu nikotynowego i jego amidu. Jest syntetyzowana w organizmie z egzogennego aminokwasu – tryptofanu. Zalecane dzienne spożycie (RDA) to 16 mg. Naturalne źródła niacyny znajdziemy w mięsie i jego produktach, pieczywie, ziemniakach, mleku i produktach mlecznych oraz rybach. Źródłem witaminy PP są także drożdże, orzechy ziemne, nasiona roślin strączkowych oraz kawa i herbata.

Witamina PP uczestniczy w przemianach białek, tłuszczów i węglowodanów. Wspomaga prawidłowe funkcjonowanie mózgu i obwodowego układu nerwowego, bierze udział w syntezie wielu hormonów. Obniża ciśnienie tętnicze, zawartość cholesterolu i trójglicerydów we krwi.

Niedobór niacyny w diecie wywołuje pelagrę, zaburzenia ze strony układu pokarmowego, objawy neurologiczne (depresja, apatia, zmęczenie, zaniki pamięci). Niedobór niacyny może towarzyszyć zespołom złego wchłaniania, alkoholizmowi oraz niedoborowi innych czynników metabolicznych.

Nadmierne spożycie wywołuje objawy podobne do działań niepożądanych występujących podczas leczenia dużymi dawkami tej witaminy.

Wzbogacanie produktów w witaminy w praktyce

Na świecie idea wzbogacania produktów w witaminy jest dość zaawansowanym procesem. Co roku pojawiają się nowe produkty, które w swoim składzie mają dodatek witamin. Potencjalne źródło rozwoju produktowego oraz wykorzystanie trendów rozwojowych żywności funkcjonalnej podejmują najwięksi gracze na rynkach światowych. Wzbogacane są najróżniejsze produkty, począwszy od specjalistycznych napojów, poprzez produkty mleczarskie, po płatki śniadaniowe. Opracowywane są receptury produktów targetowanych – specjalnie dedykowanych dzieciom i młodzieży, kobietom w różnych stanach fizjologicznych, mężczyznom, seniorom, osobom uprawiającym sport.

W Polsce idea wzbogacania produktów w witaminy systematycznie rozwija się. Najbardziej rozpowszechniona jest w kategorii produktów dla dzieci w tym serków i mleka dla dzieci, margaryn (wzbogacanie obligatoryjne), napojów i deserów sojowych, płatków śniadaniowych (Nestlé, Sante) oraz coraz aktywniej w kategorii soków i napojów (Agros-Nova, Maspex Wadowice), produktów izotonicznych (Olimp Laboratories, Mineral, North Coast, Wosana, Oshee Polska) i energetycznych (Red Bull, Coca Cola, FoodCare, Krynica Witamin) oraz batonów energetycznych (Nutrend), słodyczy dla dzieci i fit (Nestlé, Storck, Kraft).

Wśród produktów wzbogaconych w witaminę D dla dzieci na czoło wysuwają się: Danone z marką serków dla dzieci – Danonki, Bakoma z marką serków Bakuś oraz Grupa Mlekovita z linią serków pod marką Mia Mu. W kategorii produktów dla dzieci działa także firma Candia, z mlekiem Mamo rosnę! oraz napojem czekoladowym Candy Up!

W kategorii napojów mlecznych z dodatkiem witamin warto wspomnieć o marce Actimel firmy Danone, która do swoich produktów dodaje wit. D, B6 oraz w niektórych przypadkach witaminę C, a także napój mleczny Gratka (z dodatkiem witamin B12, B6, kwas foliowy). Danone wzbogaca również w powyższe witaminy swój deser Gratka.

Kategorią produktową silnie wzbogacaną w witaminy jest także grupa produktów sojowych (napoje i desery) m.in. marek Alpro (wit. D, B2 i B12), Valsoja oraz innych napojów alternatywnych tj. napój migdałowy lub orzechowy (witaminy B2, B12, E i D).