Propozycje reform Wspólnej Polityki Rolnej UE na lata 2014-2020 oraz ustalenia tzw. Pakietu Mlecznego

Główne elementy regulacji skupiają się na:

• wzmocnieniu pozycji producenta mleka poprzez zezwolenie na tworzenia organizacji, które w jego imieniu będą negocjować ceny z odbiorcami mleka,
• możliwości wprowadzenia na terytorium danego kraju członkowskiego:
  • obowiązkowych (w formie pisemnej) kontraktów w zakupie mleka od producenta,
  • obowiązkowego dla pierwszego kupującego zaoferowania kontraktu producentowi mleka (który może go zaakceptować lub odrzucić).
Wszystkie elementy kontraktu będą swobodnie negocjowane pomiędzy stronami. Jednak kraje członkowskie mogą określić minimalny czas (nie krótszy niż 6 miesięcy) trwania kontraktu pomiędzy pierwszym kupującym a producentem mleka (w tym przypadku producent mleka może odrzucić proponowany minimalny czas trwania kontraktu i swobodnie negocjować wszystkie elementu kontraktu),
• możliwości uznawania przez kraje członkowskie między-branżowych organizacji, które gromadzą przedstawicieli producentów, przetwórców i handlowców,
• wprowadzeniu obowiązku dla pierwszego kupującego wysyłania miesięcznych deklaracji o ilościach kupowanego mleka, w celu monitorowania ilości mleka na rynku po likwidacji systemu kwotowania mleka,
• możliwości ustalania pod pewnymi warunkami przez kraje członkowskie zasad zarządzania dostawami mleka przy produkcji serów objętych chronioną nazwą pochodzenia lub chronionym oznaczeniem geograficznym (PDO/PGI) w celu limitowania produkcji tych serów.

Rada i Parlament Europejski otrzymała ten dokument w grudniu 2011, podczas polskiej prezydencji, a w lutym 2012 został on ostatecznie zatwierdzony w pierwszym czytaniu przy jednym głosie przeciwnym (Luksemburg) oraz trzech wstrzymujących się (Holandia, Dania i Irlandia).

Odnosząc się do paru najważniejszych z punktu widzenia polskich producentów uregulowań należy podkreślić że:

1. W odniesieniu do stosunków umownych w sektorze mleka i przetworów mlecznych art. 185 f zaczyna się od słów:

   „Jeśli państwo członkowskie postanowi, że na jego terytorium każda dostawa mleka surowego przez rolnika do przetwórcy mleka surowego musi być przedmiotem pisemnej umowy między stronami lub postanowi, że pierwsi skupujący muszą złożyć pisemną ofertę zawarcia umowy o dostawę mleka surowego przez rolników, taka umowa lub taka oferta musi spełniać warunki określone …”.

   Ten zapis daje państwom członkowskim prawo (a nie obowiązek) nałożenia obligatoryjności kontraktów lub ofert kontraktów z rolnikami.

   W polskich warunkach, wobec istniejących już od dawna i sprawnie działających dotychczasowych rozwiązań relacji producent-kupujący (zarówno w przypadku spółdzielni mleczarskich jak też w przypadku innych podmiotów skupujących mleko) wydaje się mało prawdopodobne narzucenie przez państwo obligatoryjności kontraktów z producentami.

2. W odniesieniu do negocjacji umownych w sektorze mleka i przetworów mlecznych (art. 126c) mogą one być prowadzone przez uznane organizacje:

   • pod warunkiem że w odniesieniu do danej organizacji producentów:
     • ilość mleka surowego objęta takimi negocjacjami nie przekracza 3,5% całkowitej produkcji Unii; oraz
     • ilość mleka surowego objęta takimi negocjacjami produkowana w danym państwie członkowskim nie przekracza 33% całkowitej produkcji krajowej tego państwa członkowskiego; oraz
     • ilość mleka surowego objęta takimi negocjacjami dostarczana w danym państwie członkowskim nie przekracza 33% całkowitej produkcji krajowej tego państwa członkowskiego;
   • pod warunkiem, że należący do niej rolnicy nie są członkami jakiejkolwiek innej organizacji producentów, która również negocjuje takie umowy w ich imieniu; państwa członkowskie mogą jednak odstąpić od tego warunku w należycie uzasadnionych przypadkach, gdy rolnicy posiadają dwie różne jednostki produkcyjne znajdujące się na różnych obszarach geograficznych;
   • pod warunkiem, że mleko surowe nie podlega obowiązkowi dostaw wynikającemu z członkostwa rolnika w spółdzielni zgodnie z warunkami określonymi w statucie spółdzielni lub przepisach i decyzjach w nim zawartych lub z niego wynikających; oraz
   • pod warunkiem, że organizacja producentów powiadomi właściwe organy państwa członkowskiego lub państw członkowskich, w których działa, o ilości mleka surowego objętej takimi negocjacjami.

Dla polskiej spółdzielczości mleczarskiej najważniejszym warunkiem jest przedostatni z powyżej cytowanych, gdyż skutkuje on wyłączeniem z negocjacji mleka dostarczanego do spółdzielni przez własnych członków. Powinno to ograniczyć ewentualne konflikty interesów w przypadku dostaw mleka przez grupy producenckie, których członkowie są jednocześnie członkami spółdzielni.

W podsumowaniu treści „pakietu mlecznego” warto uwzględnić opinie krajów, które przy jego głosowaniu wstrzymały się od głosu (Holandia i Dania) lub były przeciw (Luksemburg).

Główne zastrzeżenia dotyczyły braku mechanizmów, które zapewniłyby farmerom „miękkie lądowanie” wobec likwidacji kwotowania mleka po roku 2015. Dotychczasowe dwa raporty Komisji Europejskiej stwierdzają, że dotychczasowy stan rynku mleka i przetworów mlecznych nie stanowi gwarancji takiego miękkiego lądowania, a pomimo to zaproponowane zmiany we Wspólnej Polityce Rolnej są niewystarczające.

Ten problem (wobec jego pominięcia w pakiecie mlecznym), powinien być jednym z głównych wątków dyskusyjnych, także z udziałem Polski, w negocjacjach nad ostatecznym kształtem reformy Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2014-2020.

mgr inż. Marek Murawski
Krajowy Związek Spółdzielni Mleczarskich