Znakowanie produktów mlecznych jako źródło informacji o ich składzie i wartości odżywczej

Stosowaną przez producentów praktyką jest dodawanie do żywności witamin i składników mineralnych. Dodawane są one do żywności m.in. w celu:

• zwiększenia asortymentu produktów będących dobrym źródłem tych składników odżywczych, których niedostateczne spożycie stwierdzono w badaniach żywieniowych,
• zwiększenia zawartości w produktach tych składników odżywczych, których korzystne działanie i pozytywną rolę w żywieniu człowieka stwierdzono na podstawie badań naukowych,
• uzupełnienia strat składników odżywczych, które nastąpiły w czasie przetwarzania,
• uzyskania żywności o wartości odżywczej podobnej jak żywność, dla której mają one stanowić zamienniki.

Dzięki wymaganiom zawartym w Ustawie z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia, które mówią o tym, że nazwa produktu ma dokładnie charakteryzować środek spożywczy oraz odpowiadać nazewnictwu zawartemu w przepisach wspólnotowych lub krajowych, produkty mleczne, do których producenci stosują dodatek witamin i składników mineralnych oraz niektórych innych substancji mogą być przez konsumentów łatwo rozpoznawalne. Dodane składniki odżywcze powinny by też wymienione w wykazie składników. Tego typu produkty, nazywane też produktami wzbogacanymi, mają szczególne zastosowanie w diecie tych osób, które stosują niezbyt urozmaicona zwyczajową dietę, ograniczają spożycie lub wykluczają z diety pewną grupę produktów spożywczych, a także tych osób, które mają zwiększone zapotrzebowanie na niektóre witaminy i składniki mineralne, np. dzieci, młodzież, kobiety ciężarne i karmiące.

Występujące obecnie w obrocie produkty mleczne zawierają najczęściej dodatek witamin: A, D, E oraz wapnia.

Zarówno dodawanie witamin i składników mineralnych do produktów, jak też znakowanie produktów spożywczych z dodatkiem takich składników musi spełniać wymagania określone w rozporządzeniu (WE) nr 1925/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 grudnia 2006 r. w sprawie dodawania do żywności witamin i składników mineralnych oraz niektórych innych substancji. Jednym z nich jest wymóg, by zawartość witamin i składników mineralnych w gotowym produkcie była znacząca, ustalona aktualnie na 15% zalecanego dziennego spożycia. Podobnie, jak jest to wymagane w przypadku innych środków spożywczych, także znakowanie produktów wzbogacanych nie może wprowadzać konsumentów w błąd i podawać nieprawdy co do wartości odżywczej, jaką żywność może posiadać na skutek dodania składników odżywczych. Etykietowanie, prezentacja i reklama żywności z dodatkiem witamin i składników mineralnych nie mogą zawierać stwierdzeń ani sugestii, że zróżnicowana i zrównoważona dieta nie może zapewnić odpowiednich ilości składników odżywczych. W przypadku produktów z dodatkiem witamin i składników mineralnych obowiązkowe jest znakowanie wartością odżywczą, która powinna obejmować informacje o wartości energetycznej produktu oraz zawartości białka, węglowodanów, cukrów, tłuszczu, nasyconych kwasów tłuszczowych, błonnika pokarmowego i sodu, a także o całkowitej zawartości dodanych witamin i składników mineralnych (ilości pochodzące zarówno z dodanej substancji wzbogacającej, jak i innych przewidzianych recepturą składników).

Bardzo często na opakowaniach produktów z dodatkiem witamin i składników mineralnych, a także innych składników odżywczych zamieszczane są oświadczenia, czyli komunikaty lub przedstawienia (obrazowe, graficzne, symboliczne), które stwierdzają, sugerują lub dają do zrozumienia, że żywność ma szczególne właściwości. Jeśli oświadczenie odwołuje się do szczególnych właściwości odżywczych wynikających z wartości energetycznej lub zawartości składników odżywczych bądź innych substancji, wówczas jest oświadczeniem żywieniowym. Oświadczenia zdrowotne są to natomiast te oświadczenia, które wskazują lub sugerują związek pomiędzy żywnością lub jednym z jej składników a zdrowiem. Zamieszczanie oświadczeń żywieniowych i zdrowotnych nie jest obowiązkowe, ale mogą pojawiać się na etykiecie produktu wyłącznie wówczas, gdy zostanie spełnionych szereg warunków ogólnych i szczegółowych określonych w rozporządzeniu (WE) nr 1924/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 grudnia 2006 r. w sprawie oświadczeń żywieniowych i zdrowotnych dotyczących żywności. Oświadczenia żywieniowe i zdrowotne nie mogą:

• być nieprawdziwe, niejednoznaczne lub wprowadzające w błąd,
• budzić wątpliwości co do bezpieczeństwa lub wartości odżywczej innej żywności,
• zachęcać lub stanowić przyzwolenia dla nadmiernego spożycia danej żywności,
• kwestionować możliwości zapewnienia odpowiedniego spożycia składników odżywczych ze zrównoważoną i urozmaiconą dietą,
• odnosić się do zmian w funkcjonowaniu organizmu w sposób wzbudzający lub wykorzystujący lęk u konsumenta.

Oświadczenia żywieniowe i zdrowotne mogą by stosowane tylko wówczas, gdy na podstawie ogólnie uznanych danych naukowych:

• potwierdzone zostało, że obecność lub brak, albo też obniżona zawartość w danej żywności lub kategorii żywności, składnika odżywczego lub innej substancji, do której odnosi się oświadczenie, ma korzystne działanie odżywcze lub fizjologiczne,
• składnik odżywczy lub inna substancja, której dotyczy oświadczenie jest zawarty w produkcie końcowym w ilości, która ma zgodne z oświadczeniem działanie odżywcze lub fizjologiczne,
• ilość produktu, jakiej spożycia można racjonalnie oczekiwać zapewnia ilość składnika odżywczego lub innej substancji, która przyniesie zgodne z oświadczeniem działanie odżywcze lub fizjologiczne.

Przeciętny konsument powinien rozumieć opisane w oświadczeniu korzystne działanie.