Znakowanie produktów mlecznych jako źródło informacji o ich składzie i wartości odżywczej

Produkty mleczne powinny być uwzględniane w codziennej urozmaiconej i zrównoważonej diecie ze względu na wartość odżywczą oraz swoje walory smakowe. Rozpoznanie tych cech i właściwości przez konsumentów jest możliwe dzięki informacjom zamieszczanym przez producentów na opakowaniach i etykietach.

Znakowanie produktów mlecznych jest podstawowym, a często jedynym źródłem informacji na temat danego produktu spożywczego, dostępnym konsumentowi w miejscu zakupu. Oznakowanie pozwala na rozpoznanie rodzaju i właściwości środka spożywczego, a nierzadko dostarcza też informacji o zawartości poszczególnych składników odżywczych w danym produkcie, dzięki czemu konsument może dokonać wyboru zgodnie z upodobaniami, potrzebami żywieniowymi lub zaleceniami dietetycznymi i realizować w praktyce zasady prawidłowego żywienia. Dla części konsumentów informacja zamieszczona na opakowaniach produktów jest źródłem wiedzy żywieniowej np. na temat roli składników odżywczych.

Producenci natomiast, poprzez informacje na etykiecie lub opakowaniu produktu mogą:

• podkreślić specyficzne, odróżniające go od innych produktów z tego samego asortymentu, cechy produktu (np. dodatki smakowe, zastosowany proces technologiczny), jak również zwrócić uwagę na zastosowanie pewnych modyfikacji i innowacji (np. obniżenie zawartości tłuszczu, dodatek witamin i składników mineralnych), dzięki którym produkt spełnia oczekiwania pewnej grupy konsumentów,
• podkreślić szczególne właściwości produktu za pomocą oświadczeń żywieniowych lub zdrowotnych.

W stosunku do znakowania żywności istnieją zarówno pewne ogólne, jak i szczegółowe wymagania ujęte we wspólnotowych dyrektywach i rozporządzeniach oraz zharmonizowanych krajowych przepisach prawnych. Pewnych zasad należy przestrzegać niezależnie od tego, czy podawane informacje zamieszczane są obowiązkowo, czy dobrowolnie. Są to m.in. wymagania, że oznakowanie środka spożywczego nie może wprowadzać w błąd, przypisywać właściwości, których produkt nie posiada ani też sugerować, że środek spożywczy posiada szczególne właściwości, jeżeli wszystkie podobne środki również takie właściwości posiadają. Ponadto znakowanie ma być zrozumiałe dla konsumenta, a napisy wyraźne i czytelne oraz umieszczone w widocznym miejscu.

Przepisy prawne narzucają też na producenta obowiązek zamieszczania pewnych informacji np. nazwy, składu, a w pewnych przypadkach także wartości odżywczej.

Jedną z podstawowych informacji obowiązkowych jest nazwa produktu. Umożliwia ona konsumentowi rozpoznanie rodzaju i właściwości środka spożywczego oraz wskazuje na zastosowany proces obróbki cieplnej, np.: jogurt owocowy, mleko pasteryzowane, mleko UHT. Nazwa może też podkreślać pewne cechy smakowe produktu, np. topiony ser wędzony z oliwkami. Należy jednak pamiętać, że podkreślenie obecności pewnego składnika - zarówno w nazwie, jak też przy użyciu obrazków lub grafiki – pociąga za sobą konieczność podawania jego ilościowej zawartości.

Obowiązkowe jest również umieszczanie wykazu składników wykorzystanych do produkcji środka spożywczego i nadal w nim obecnych nawet w zmienionej formie.

Bardzo ważnym wymogiem wprowadzonym w celu ułatwienia konsumentom cierpiącym na alergie i nietolerancje pokarmowe rozpoznania produktów zawierających składniki alergenne jest obowiązek podawania nazwy każdego składnika (pochodzącego ze składnika alergennego) z wyraźnym odniesieniem do nazwy składnika alergennego (np. zbóż zawierających gluten). W przetworach mlecznych często wymieniane są składniki takie jak: skrobia, skrobia modyfikowana, błonnik. Występują one jako substancje zagęszczające, składniki produktu lub składników złożonych (np. wsadów owocowych i smakowych). Mogą one być uzyskiwane ze zbóż zawierających gluten (np. błonnik pszenny) lub też surowców naturalnie wolnych od glutenu (np. kukurydziana skrobia modyfikowana) albo takich, z których gluten usunięto (np. skrobia modyfikowana bezglutenowa z pszenicy). Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 10 lipca 2007 r. w sprawie znakowania środków spożywczych obowiązkowe jest umieszczenie na etykiecie produktu informacji o gatunku rośliny, z której pochodzi skrobia, jeśli może ona zawierać gluten. Nie podanie wyraźnego odniesienia do pochodzenia tego typu składników, należałoby więc interpretować jako deklarację producenta o ich pochodzeniu z surowców nie zawierających glutenu.