Traceability – klucz do bezpieczeństwa

Opracowanie systemu

Opracowanie skutecznego systemu monitorowania na skalę międzynarodową wymagało przeanalizowania ogromnej liczby procesów, jakie w łańcuchach dostaw wykonują różne podmioty, porównania sposobów identyfikacji zarówno producentów jak i towarów, porównania różnych standardów jakości. W badaniach uczestniczyli partnerzy z łańcuchów logistycznych całej Europy a nawet Afryki (Maroka i Tunezji).

Do sprawnego działania systemu konieczne było wprowadzenie unifikacji na wielu płaszczyznach:

• sposobu znakowania jednostek logistycznych i pojedynczych produktów
• sposobu identyfikacji podmiotów – uczestników dystrybucji
• metody (standardu) elektronicznego przepływu i wymiany informacji, a także sposobów przechowywania i udostępniania danych
• odczytu parametrów z czujników monitorujących proces produkcyjny, warunki transportu i magazynowania
• systemów zapewnienia jakości na etapie produkcji, transportu i magazynowania
• procedur certyfikacji zgodności z wymaganiami traceability
• sposobu komunikacji i wymiany informacji między przedsiębiorstwami, rozproszonymi strukturami urzędowej kontroli żywności a Centrami Zarządzania Kryzysowego powołanymi w ramach systemu RASFF, o którym piszemy w dalszej części artykułu.

Standaryzacja wymiany danych

Wspomniana konieczność unifikacji procesów doprowadziła do sytuacji, w której najpopularniejszym standardem wykorzystywanym w ramach traceability jest standard GS1. Dominuje on szczególnie w komunikacji zewnętrznej, w monitorowaniu procesów wewnątrz firm łączy się np. z systemami zarządzania zasobami typu ERP.

GS1 jest międzynarodową organizacją o charakterze non-profit zajmującą się standaryzacją w obszarze zarządzania łańcuchem dostaw oraz zarządzania popytem. Organizacja pod obecną nazwą funkcjonuje od 2005 roku, jakkolwiek jej początki sięgają lat 70. XX wieku. Podstawowym obszarem działań GS1 jest sektor FMCG. Ostatnio zwrócono również większą uwagę na branże ochrony zdrowia oraz transport i logistykę. Całość standardów wypracowywanych przez organizację nosi wspólną nazwę „System GS1”. W skład tego systemu wchodzi kilka głównych projektów:

• GS1 BarCodes – związany z zagadnieniami dotyczącymi kodów kreskowych
• S1 eCom – związany z zagadnieniami dotyczącymi elektronicznej wymiany danych
• GS1 GDSN – związany z zagadnieniami dotyczącymi synchronizacji danych
• GS1 EPCglobal – związany z zagadnieniami dotyczącymi technologii RFID

Strony organizacji informują, że obecnie z systemu GS1 korzysta ponad 900 tys. użytkowników ze 128 krajów, którzy dziennie przeprowadzają pięć miliardów operacji.

Organizacja składa się z centrali mieszczącej się w Brukseli (Belgia) oraz Princeton (USA) oraz 108 organizacji krajowych. Polska wstąpiła do stowarzyszenia w 1990 r. Polska organizacja krajowa (GS1 Polska) ma swoją siedzibę w Instytucie Logistyki i Magazynowania w Poznaniu. Instytut jako organizacja krajowa GS1 Polska zarządza systemem GS1 w Polsce oraz wspiera uczestników systemu w efektywnym wdrażaniu standardów. Jest jedyną instytucją upoważnioną do przyjmowania firm i instytucji z Polski do systemu GS1 i do nadawania im uprawnień do stosowania kodów kreskowych GS1. Opracowuje rozwiązania krajowe oraz bierze aktywny udział w rozwijaniu globalnych standardów i nowych zastosowań. Realizuje prace badawczo-rozwojowe i usługi doradcze, podnoszące efektywność funkcjonowania przedsiębiorstw i całych łańcuchów dostaw (źródło: Wikipedia).

Kodowanie danych w łańcuchu dostaw w ramach GS1 to numery GTIN (Global Trade Item Number) służące do identyfikacji produktu oraz numery SSCC (Serial Shipping Container Code), do identyfikacji jednostek logistycznych, i numery GLN (Global Location Number) do identyfikacji nadawcy i adresata produktu.

Dla celów śledzenia numer GTIN musi być powiązany z numerem seryjnym lub numerem partii w celu zidentyfikowania konkretnego wyrobu. Numer GTIN musi być przydzielony na każdym etapie przepakowywania produktów – w obiektach logistycznych, w hurtowych placówkach handlowych lub sklepach detalicznych. Jednostki logistyczne są oznaczone numerem GTIN, w przypadku gdy są traktowane jako jednostka handlowa. Każdą jednostkę logistyczną o dowolnej zawartości (paletę, karton, zgrzewkę, kontener) powstającą w łańcuchu dostaw, identyfikuje Numer Seryjny Jednostki Wysyłkowej (SSCC ang. Serial Shipping Container Code). Każda jednostka logistyczna niezależnie od zawartości musi posiadać numer SSCC przydzielony przez jej producenta. Nowy numer SSCC musi być nadany przy każdym przepakowywaniu i kompletowaniu np. nowej palety. Na końcu procesu produkcyjnego z indywidualnych produktów są tworzone standardowe zgrupowania jednostek handlowych. Zostają oznaczone nowym numerem GTIN powiązanym z numerem partii produkcyjnej. Numer GTIN standardowego zgrupowania jednostek handlowych powiązany jest z numerem SSCC palety, na której został umieszczony. Numer SSCC wychodzącej palety łączony jest z numerem GLN miejsca przeznaczenia. Globalne Numery Lokalizacyjne nadane są każdej lokalizacji i jednostce funkcjonalnej uczestniczącej w prociesie produkcji i łańcuchu dystrybucji. W modelowym systemie numer SSCC np. palety z pojemnikami kefiru i/lub numer GTIN połączony z numerem partii surowców wykorzystanych w procesie produkcyjnym, są zapisywane i łączone z numerem GTIN produktu gotowego i jego partii produkcyjnej.

System RASFF

System RASFF (Rapid Alert System for Food and Feed, w Polsce pod nazwą: System Wczesnego Ostrzegania o Niebezpiecznych Produktach Spożywczych i Środkach Żywienia Zwierząt), podobnie jak obowiązek monitorowania, ustanowiony został rozporządzeniem 178/2002. To on, na postawie komunikacji między uczestnikami dystrybucji a jednostkami administracji państwowej, zapewnia wczesne przewidywanie zagrożeń i niezwłoczne podejmowanie odpowiednich działań zaradczych. Stworzenie Systemu Wczesnego Ostrzegania o Niebezpiecznych Produktach Spożywczych i Środkach Żywienia Zwierząt miało na celu zwiększenie odpowiedzialności i wzmocnienie współpracy poszczególnych państw członkowskich, aby skutecznie ograniczyć wprowadzanie do obrotu niebezpiecznej żywności i pasz, przyczyniając się tym samym do lepszej ochrony zdrowia konsumentów w krajach wspólnoty. System ten jest ważnym elementem polityki ochrony zdrowia ludności, a zasada jego działania opiera się na zbieraniu i szybkim przekazywaniu informacji o produktach żywnościowych i środkach żywienia zwierząt mogących stanowić zagrożenie dla zdrowia konsumentów. W ramach Systemu dokonywana jest ocena stopnia zagrożenia dla zdrowia konsumentów w wyniku pojawienia się na rynku środków spożywczych szkodliwych dla zdrowia. System przewiduje także informowanie o podjętych w trybie pilnym środkach zaradczych. Obejmuje całą żywność i wszystkie środki żywienia zwierząt.

Zgodnie z art. 85 ustawy z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia (Dz. U. Nr 171, poz. 1225) systemem RASFF w Polsce kieruje Główny Inspektor Sanitarny, który ponadto:

1. tworzy krajowy punkt kontaktowy (KPK) systemu RASFF,
2. jest odpowiedzialny za funkcjonowanie KPK,
3. powiadamia Komisję Europejską o zarejestrowanej w RP niebezpiecznej żywności oraz środkach żywienia zwierząt.

Informacje o produktach wstępnie zakwalifikowanych jako niebezpieczne są zbierane przez powiatowe, graniczne i wojewódzkie organy urzędowej kontroli żywności i środków żywienia zwierząt oraz przesyłane do odpowiednich Punktów Kontaktowych, w których przy udziale zespołu ekspertów ocenia się potencjalne ryzyko związane z danym produktem oraz proponuje podjęcie odpowiednich środków zaradczych. Dane te w określonych przypadkach są przekazywane do Komisji Europejskiej i do Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności. W ramach systemu RASFF funkcjonuje podpunkt krajowego punktu kontaktowego na postawie art. 13 ust. 1a Ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. o Inspekcji Weterynaryjnej (Dz. U. z 2007 r. Nr 121, poz. 842), kieruje nim Główny Lekarz Weterynarii, który jest odpowiedzialny za zbieranie informacji dotyczących stwierdzonych przypadków niebezpiecznej żywności pochodzenia roślinnego, zwierzęcego i środków żywienia zwierząt – w zakresie objętym kompetencjami Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi – i za przekazywanie tych informacji do Krajowego Punktu Kontaktowego systemu RASFF.

Do podstawowych elementów krajowego systemu RASFF należą:

• Krajowy Punkt Kontaktowy (KPK), do którego składają informacje: PKPK oraz organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej i Inspekcja Handlowa;
• Podpunkt Krajowego Punktu Kontaktowego (PKPK), do którego składają informacje inspekcje podległe Ministrowi Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz Inspekcja Handlowa;
• Terenowe organy urzędowej kontroli żywności (szczebla wojewódzkiego, powiatowego oraz punkty graniczne) nadzorowane przez Ministra Zdrowia (PIS) oraz Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi (IW, IORiN, IJHAR-S);
• Terenowe organy Inspekcji Handlowej;
• Jednostki naukowo-badawcze zaangażowane w proces oceny ryzyka w ramach Systemu.

Źródło: Państwowa Inspekcja Sanitarna