Higiena: Higienicznie zaprojektowana linia - podstawa efektywnego czyszczenia
Stal
Najczęściej stosowanymi typami stali w budowie instalacji technologicznych są AISI 304 (L) oraz AISI 316 (L). Jeśli materiał ma się kontaktować z substancjami o pH w zakresie 6,5-8, nie są spodziewane stężenia chloru wyższe niż ok. 50 ppm i temperatury pracy zwykle nie przekraczają 25°C, wystarczająca będzie stal AISI 304 (L). W środowiskach, w których istnieje podwyższone ryzyko wystąpienia korozji (np produkt o niskim pH, środki dezynfekcyjne zawierające składniki chlorowe, wysokie temperatury) powinna być używana bardziej odporna (i droższa) stal AISI 316 (L), lub nawet AISI 410, AISI 409, AISI 329.
Polimery i elastomery
Z punktu widzenia bezpieczeństwa produktu i łatwości czyszczenia elementów wykonanych z tych materiałów, należy zwrócić uwagę zwłaszcza na ich porowatość, odporność mechaniczną i chemiczną (zgodność ze składem i pH żywności oraz środkami myjąco-dezynfekującymi).
Typy zaworów uszeregowane w kolejności od najbardziej do najmniej higienicznych: zawór zaciskowy, zawór membranowy, zawór z uszczelką wargową, zawór motylkowy, zawór czopowy, zawór kulowy, zawór talerzowy o kadłubie kulistym, zawór igłowy.
Typy pomp uszeregowane w kolejności od najbardziej do najmniej higienicznych: pompa perystaltyczna, pompa membranowa, pompy z obracającym się wałem (pompa krzywkowa i pompa z wirującymi tłokami), pompa z wałem wykonującym ruch posuwisto-zwrotny (pompa tłokowa).
Ważne: Przedstawiona kolejność jest prawdziwa tylko wtedy, gdy przestrzegane są zasady higienicznego konstruowania urządzeń.
Przykładowe rodzaje złączy używanych w higienicznych konstrukcjach DIN 11864, ISO 2853, Tri-clamp ISO 2852, higieniczne DIN 11851, złącza z o-ring
Uwaga: złącze z o-ring musi posiadać specjalnie wyprofilowany kanał na uszczelkę, gdyż w przeciwnym razie, na skutek termicznego rozszerzania i kurczenia się uszczelnienia, pod uszczelką będzie gromadził się produkt.
Połączenia
Tam gdzie to możliwe, zaleca się stosowanie połączeń stałych (spawanych) zamiast połączeń demontowalnych (ryzyko wnikania mikroorganizmów ze środowiska do wewnątrz instalacji, jeśli połączenie nie jest odpowiednio dopasowane i dociśnięte). Chociaż powierzchnie spawów stanowią niewielką część całkowitej powierzchni instalacji, istotne jest, aby były one jak najbardziej gładkie, oraz aby nie tworzyły szczelin i uskoków, co umożliwi odpowiednie działanie środka myjącego.
W przypadku połączeń demontowanych, należy zwrócić uwagę na kilka elementów. Połączenie metal-metal nie będzie szczelne jeśli konieczne jest zabezpieczenie instalacji przed wnikaniem mikroorganizmów z zewnątrz. Połączenie takie może być łatwe do wyczyszczenia i tym samym używane w higienicznych aplikacjach, jednak należy zwrócić szczególną uwagę na konstrukcję takiego połączenia. Generalnie zalecane jest stosowanie uszczelki między łączonymi elementami. Ważne, aby uszczelka była zlokalizowana jak najbliżej produktu, miała małą powierzchni kontaktu z produktem i nie tworzyła żadnych szczelin. Konstrukcja złącza musi gwarantować, że łączone elementy będą dobrze dopasowane i nie nastąpi zbytnie ściśnięcie uszczelki.
Wewnętrzne krawędzie; szczeliny
Aby ułatwić mycie, wewnętrzne krawędzie urządzeń muszą być dobrze zaokrąglone (min. 3 mm). W rogach urządzenia nie mogą występować spawy. Po stronie produktu nie mogą znajdować się śruby i nity, ponieważ powstałe tam szczeliny będą gromadziły produkt i stanowiły miejsce rozwoju mikroorganizmów.
Martwe przestrzenie, martwe odnogi
Urządzenie o higienicznej konstrukcji nie mogą posiadać przestrzeni, w których byłby przetrzymywany produkt i z których byłoby utrudnione jego usuwanie.
W przypadku chemicznej dezynfekcji linii, do takich przestrzeni trudno docierałby również środek dezynfekcyjny, w związku z czym proces ten mógłby okazać się nieskuteczny. Martwe odnogi często tworzone są w trakcie łączenia poszczególnych składników instalacji. Należy zwrócić szczególną uwagę m.in. na sposób wbudowywania w linię instrumentów pomiarowych, sposób budowy rozgałęzień linii i usytuowanie zaworów. Często przyjmuje się, że martwa odnoga nie powinna być dłuższa niż 1-2 średnice rury w instalacji. Można dopuścić występowanie dłuższych martwych odnóg, jeśli jest zapewniony ich właściwy drenaż. W przypadku gdy konstrukcja urządzenia uniemożliwia jego opróżnienie z wody po procesie mycia (np. homogenizatory), pewnym rozwiązaniem może być wypełnienie takiego urządzenia roztworem substancji konserwującej (kwas cytrynowy, sorbinian potasu).