Probiotyki: Zdrowie na talerzu

Co to są probiotyki?

Według World Health Organization (WHO) probiotyki definiowane są, jako „żyjące mikroorganizmy, które kiedy spożywane są w odpowiednich ilościach wywołują pożądane korzyści zdrowotne. Probiotyki nazywane są „dobrymi bakteriami”, które pomagają zrównoważyć korzystną dla zdrowia strukturę bakteryjną w układzie pokarmowym.

Przez niektórych badaczy – probiotyki nazywane są tzw. żywnością czynnościową, czyli taką, która jest podawana doustnie w postaci wyselekcjonowanych kultur bakteryjnych lub drożdży. Najczęstszym szczepem stosowanym w probiotykach są pałeczki kwasu mlekowego (Lactobacillus), których zadaniem jest korzystne dla zdrowia działanie w przewodzie pokarmowym, poprzez stymulację układu odpornościowego oraz zachowywanie prawidłowej flory bakteryjnej w układzie pokarmowym.

Skąd ten pomysł?

Korzystny wpływ na zdrowie człowieka fermentowanych produktów mlecznych zauważono już w starożytności, gdzie produkty te były stosowane zapobiegawczo na różnego rodzaju problemy zdrowotne. W Egipcie wytwarzano rodzaj sfermentowanego napoju z mleka bawołu, krowy lub kozy zwanego „laben rib”. Hipokrates i inni starożytni wskazywali, że kwaśne mleko jest niezwykle korzystne przy wszelkich chorobach układu pokarmowego oraz w gospodarce lipidowej. Po raz pierwszy od strony czysto naukowej zjawiskiem fermentacji i interakcji między bakteriami zainteresowali się francuscy chemicy – Pasteur i Jaubert, którzy w 1877 roku, opisali występowanie antagonizmów między wybranymi szczepami bakteryjnymi. Kolejnym naukowcem, który zafascynował się tematyką prozdrowotności mlecznych napojów fermentowanych był Ilja Miecznikow – rosyjski mikrobiolog, laureat nagrody Nobla. Miecznikow zauważył, bowiem niezwykłą korelację pomiędzy spożywaniem fermentowanych napojów mleczarskich na Bałkanach, a charakterystyczną długowiecznością mieszkańców tych regionów. Dzięki swoim obserwacjom i badaniom wysunął tezę, że spożywanie jogurtów i kefirów korzystnie wpływa na zdrowie dzięki zawartym w nich bakteriom fermentacji mlekowej. Swoje prace początkowo prowadził na podstawie oryginalnych produktów sprowadzonych z Bałkanów, a później na osobiście wyhodowanych szczepach w instytucie Pasteura we Francji. W swoich badaniach podkreślał, iż wysoka koncentracja Lactobacillus sp. w jelicie może mieć dobroczynny wpływ na zdrowie i długowieczność człowieka. Proponował także spożywanie tych produktów, jako element bakteryjnej terapii zastępczej. Niestety odkrycia i tezy Miecznikowa na długie lata zostały zaprzepaszczone, bowiem na świecie nastała era leków i antybiotyków.

Za rodziców pojęcia „probiotyk” można uznać naukowców Daniela M. Lilly oraz Rosalie H. Stillewll, którzy w 1965 roku po raz kolejny podjęli się tematyki prozdrowotnego wpływu pewnych bakterii na organizm człowieka. W swoich pracach wprowadzili ten termin określając w ten sposób substancję lub organizm, który wpływa na równowagę mikroflory jelitowej. Kolejnym naukowcem, który zajął się tym tematem był Fuller, który w 1989 roku, dostrzegając korzyści ze stosowania mikroorganizmów wprowadził definicję probiotyku określanego odtąd, „jako żywe mikrobiologiczne dodatki żywieniowe, korzystnie działające na organizm gospodarza poprzez poprawę równowagi mikroflory jelitowej”.

Aktualnie stosowana definicja probiotyku zakłada wprowadzenie do diety żywych bakterii w takiej formie, żeby przetrwały w żołądku, dwunastnicy i były aktywne w okrężnicy. Według Fullera probiotyk powinien spełniać takie warunki: pochodzenie od człowieka, odporność na niskie pH żołądka oraz enzymów i kwasów żółciowych w dwunastnicy, zdolność do przeżycia i aktywności metabolicznej w środowisku jelita grubego, zdolność adherencji do komórek nabłonka jelitowego i trwałej lub przejściowej kolonizacji przewodu pokarmowego, korzystne działanie na organizm gospodarza, trwałość i żywotność w czasie przechowywania oraz w środowisku dla niego niekorzystnym. To określenie zostało przedefiniowane przez R. Havenaara, który w 1992 roku zmodyfikował definicję, probiotyków o wyrażenie „mono – lub kombinacje żywych kultur bakterii, które korzystnie wpływają na ludzi i zwierzęta poprzez usprawnienie działania wewnętrznej mikroflory. W 2001 roku. Jürgen Schrezenmeir i Michael De Vrese zaproponowali by probiotykiem nazwać „produkt zawierający wystarczającą liczbę mikroorganizmów, które zmieniają mikroflorę poprzez celową implementację lub kolonizację w określonych segmentach organizmu gospodarza i w ten sposób wywierają korzystny wpływ na jego zdrowie”.