Współpraca z sieciami – praktyczne aspekty umów dystrybucyjnych

Jak dostawca powinien reagować na "opłaty pozamarżowe"? Czy są one zgodne z prawem? Gdzie dostawca powinien interweniować, jakie przepisy prawa ma do dyspozycji?

Nie należy rozpoczynać dyskusji od generalnego założenia, że wszystkie umowy z sieciami handlowymi przewidujące dodatkowe opłaty są niezgodne z prawem. Dopóki bowiem Sąd nie oceni czy mamy do czynienia z czynem nieuczciwej konkurencji, opłata za daną usługę jest opłatą legalną.

Należy każdorazowo przeanalizować czy nałożona oplata ma charakter opłaty niedozwolonej czy jest pobierana zasadnie, pamiętając, że płatności za realnie świadczone usługi wspierające sprzedaż są pewną gospodarczą koniecznością, gdyż utrzymują rotację na rynku i niskie ceny. Opłaty za wykonane usługi są w pewnej mierze legalne. Świadczone przez sieci handlowe usługi wspierające sprzedaż, w tym merchandising, służą zwiększeniu sprzedaży, i w powszechnym odbiorze są korzystne zarówno dla producentów jak i detalistów. Zgromadzona przez sieci handlowe wiedza dotycząca upodobań i zachowań konsumentów ma określoną wartość, jako że pozwala na szybsza sprzedaż danego produktu, co powinno zwiększać również zysk dostawcy. Podobne stanowisko wyraziła również Komisja Europejska w dokumencie dotyczącym lepszego funkcjonowania łańcucha dostaw w Europie.

Jeśli jednak po przeprowadzeniu audytu prawnego uznamy, że określone opłaty zostały pobrane przez siec z naruszeniem prawa dostawcy przysługują roszczenia względem sieci.

Niedozwolone postanowienia umowne zawarte z naruszeniem prawa konkurencji rodzą bowiem sankcje wynikające z prawa cywilnego. Dostawca ma oczywiście możliwość dochodzenia odszkodowania na drodze cywilnej i dokonania oceny ich zgodności z prawem przez niezależny sąd póki co jest to jedyny formalnie dostępny sposób uruchomienia roszczeń między stronami. Co prawda trwają obecnie prace nad projektem ustawy zbliżonej do ustawy węgierskiej i ustawy czeskiej, które bardzo kazuistycznie i restrykcyjnie regulują stosunki miedzy sieciami i dostawcami, ale niezależnie od tego, należy wskazać, iż już w obecnym stanie prawnym w Polsce;

• dostawcy mogą w przypadku wątpliwych praktyk rynkowych korzystać w szczególności z drogi cywilnej i dochodzenia swych roszczeń na podstawie przepisów ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji Podstawa prawna roszczeń: art. 15 ust. 1 pkt 4 w zw. z art. 18 ust. 1 pkt 5 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji i art. 3531 ustawy – Kodeks cywilny.
• bogate orzecznictwo sądów polskich (w szczególności orzecznictwo Sądu Najwyższego) dostarcza wielu przykładów, co do praktyk handlowych, które w konkretnych okolicznościach danego stanu faktycznego mogą być objęte hipotezą przepisów ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Temat orzecznictwa sądów zostanie rozwinięty w kolejnych publikacjach.

W przypadkach dochodzenia zwrotu nienależnie pobranych opłat od sieci i uzyskaniu prawomocnego wyroku w tej sprawie pamiętajmy o skutkach finansowych. Jeśli dane opłaty dodatkowe zostaną uznane za nielegalne, nie można wykluczyć, że organy skarbowe mogą zakwestionować zaliczanie ich w koszty uzyskania przychodu dla celów obliczania podatku dochodowego, (strata dostawcy; ustalenie wyższego podatku dochodowego nawet do 5 lat wstecz). Podobnie może być z odliczaniem VAT od nielegalnych opłat – dostawca nie będzie mógł odzyskać VAT z faktury dokumentującej ten wydatek.

Jakie zatem działania powinien podjąć dostawca w celu podniesienia bezpieczeństwa prawnego w relacjach z sieciami?

Przede wszystkim audyt umów dostawy i warunków handlowych – pod kątem zgodności z prawem ( ustalenie które z pobranych opłat są nienależne – pamiętajmy o 3 letnim okresie przedawnienia takich roszczeń), ponadto już na etapie negocjacji analiza praw i obowiązków obu stron, analiza kosztów i opłacalności współpracy, zachęcam do zwiększenia roli i udziału prawników w negocjacjach – pozwoli to na eliminację błędów na tym etapie.

Ważne są również cykliczne szkolenia pracowników kontaktujących się z siecią w celu zwiększenia ich wiedzy prawnej dot. czynów nieuczciwej konkurencji np. opłat czy uzgadniania cen. Tego typu działania mogą być „udziałem” nieświadomych pracowników a skutkować bardzo wysokimi karami dla firmy. Nieznajomość prawa szkodzi a szkoda może mieć bardzo dotkliwy, finansowy wymiar.

Powyższe tematy będą szczegółowo omawiane w comiesięcznym cyklu porad prawnych skierowanych do dostawców sieci handlowych.

mec. Iwona Szczepańska MBA
Firma doradcza IMS Consulting.
www.imsconsulting.pl

Przez kilka lat byłam szefem działu prawnego sieci Tesco, ponadto przez 7 lat byłam wiceprezesem Polskiej Organizacji Handlu i Dystrybucji POHiD, kierując pracami komitetu prawnego, reprezentowałam polski handel w Brukseli w pracach organizacji handlowców EuroCommerce – bazując na tym doświadczeniu obecnie doradzam dostawcom sieci handlowych. W comiesięcznym cyklu porad prawnych omówię min. jakie błędy (z których wynikają negatywne konsekwencje dla dostawców) najczęściej popełniają oni w swojej współpracy z sieciami handlowymi, jakie zachowania są zabronione jako czyny nieuczciwej konkurencji, jakie opłaty pozamarżowe nakładane przez sieci zostały uznane przez sądy za niezgodne z prawem, jak się bronić i dochodzić swoich praw w przypadku ich naruszenia.