Odpady: Zagospodarowanie odpadów po produktach mleczarskich

Opakowanie jako „pomocnik sprzedaży” jest przyjacielem handlowca i producenta. Pełniąc funkcje marketingową, ochronną i informacyjną są nieodłącznym elementem współczesnego świata. Odporne na uszkodzenia pojemniki i kartony pozwalają bezpiecznie przetrwać drogę od producenta do konsumenta. Szczególnie w przypadku artykułów mleczarskich, cechujących się krótkim terminem przydatności do spożycia, ważne jest dobre zabezpieczenie zawartości poprzez szczelne zgrzewy pojemników z tworzyw sztucznych i folii aluminiowej. Produkty pasteryzowane utrzymają swoje właściwości tylko wtedy, jeśli do wnętrza opakowania nie przedostanie się powietrze, a wraz z nim drobnoustroje. Sposób wykonania pojemników, kartonów lub butelek wykorzystywanych w produkcji mleczarskiej musi również uwzględniać specyfikę transportu i składowania opakowań. Dlatego poza szczelnością muszą się one wykazywać dobrą odpornością mechaniczną i niską masą. Nadchodzi jednak moment, w którym z opakowaniem trzeba się rozstać, ponieważ spełniło już swoją rolę. Tu pojawia się problem odpadów opakowaniowych, których powstawania nie da się uniknąć. Według różnych danych szacunkowych rocznie powstaje w Polsce ok. 530 tys. ton zużytych opakowań z papieru i tektury, 466 tys. ton opakowań szklanych, 276 tys. ton opakowań z tworzyw sztucznych i laminatów oraz 130 tys. ton opakowań metalowych. Masa zużytych opakowań obciążających środowisko, przypadająca rocznie na jednego mieszkańca Polski, wynosi ok. 70 kg i jest wciąż znacznie mniejsza niż w Europie Zachodniej; średnia światowa to ok. 150 kg.

System recyklingu

Kluczowym zagadnieniem jest obecnie usprawnienie rozwiązań systemowych umożliwiających odzyskanie zużytych opakowań z rynku, przetworzenie i przygotowanie do ponownego wykorzystania. O ile w przypadku przemysłu odzysk materiałów jest dość dobrze zorganizowany to w przypadku odzysku „od społeczeństwa” jest znacznie gorzej. Szacuje się, że 90% wszystkich produktów staje się odpadem w ciągu 6 miesięcy od zakupu. Ponad 80% odpadów z tworzyw sztucznych (pochodzących od konsumentów) wysyła się na śmietniska, 8% spala, a tylko 7% przetwarza ponownie w procesie recyklingu. W rozumieniu ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 roku o odpadach – recykling – to taki odzysk, który polega na powtórnym przetwarzaniu substancji lub materiałów zawartych w odpadach w procesie produkcyjnym, w celu uzyskania substancji lub materiału o przeznaczeniu pierwotnym lub o innym przeznaczeniu, w tym też recykling organiczny, z wyjątkiem odzysku energii. Istnieje wiele rodzajów recyklingu, a każdy z nich bazuje na innych metodach odzyskiwania odpadów do powtórnego użytku. Wspólna dla tych wszystkich metod jest zasada, że recykling nie może stwarzać zagrożenia dla życia lub zdrowia ludzi oraz nie może zagrażać środowisku. W branży mleczarskiej przeważającym materiałem opakowaniowym jest plastik. Całkowity recykling odpadów opakowaniowych z tworzyw sztucznych w każdym roku określa tzw. Dyrektywa opakowaniowa (Dyrektywa WFD – Waste Framework Directive). W roku 2008 miało to być 22,5%. Poziom ten udało się osiągnąć, a nawet przekroczyć w Hiszpanii, Irlandii, Wielkiej Brytanii, Holandii, Luksemburgu, Belgii, Szwajcarii, we Włoszech, na Malcie, w Niemczech, Czechach, Austrii, Słowacji, Polsce, Danii, Norwegii, Szwecji, Finlandii, Estonii i na Łotwie. Granicy 22,5% nie udało się przekroczyć we Francji, na Węgrzech, Cyprze, w Rumunii, Bułgarii i Portugalii. Spośród wszystkich wyrobów z tworzyw sztucznych udział opakowań jest największy i wynosi ok. 63% (wg danych PlasticsEurope), ponadto opakowania najdłużej funkcjonują w procesie odzysku i to z nich pochodzi najwięcej materiałów wtórnych. W Europie, według danych PlasticsEurope, ponad 90% skrzynek i pudełek oraz 40% butelek i folii jest poddawane recyklingowi mechanicznemu. Ilość innych tworzyw mieszanych poddawanych recyklingowi jest wciąż niewielka i wynosi poniżej 10%. Ogółem recykling ze zbiórki zużytych opakowań wzrósł w 2008 r. do średnio 29%, w porównaniu z 28% w 2007 r.

Dane mówiące o odzyskaniu z rynku około 1/3 zużytych opakowań nie napawają optymizmem. Oznacza to, że pozostałe 70% wyprodukowanych opakowań trafiło na wysypiska i ewentualnie do spalarni. W obliczu rosnących gór odpadów z tworzyw i problemów ze sprawnym recyklingiem materiałowym, wysiłki naukowców zajmujących się tworzywami zmierzają do stworzenia nowych rozwiązań w zakresie zbiórki, składowania odpadów i przetwarzania odpadów, a także nowych materiałów opakowaniowych, które można poddać np. recyklingowi organicznemu. Składowanie śmieci jest drogim przedsięwzięciem i nie ma przed sobą przyszłości – szczególnie z uwagi na silną presję do ograniczania liczby składowisk. Z tego względu każde z przedsięwzięć zmierzających do ograniczenia ilości śmieci trafiających na wysypiska jest warte uwagi.