Wyroby wzbogacone: Wzbogacanie w preparaty witaminowe

Witamina A

Jest witaminą rozpuszczalną w tłuszczach wykazującą szereg działań biologicznych wspomagających widzenie i różnicowanie komórkowe. Witamina A jest spożywana z dietą w postaci karotenoidów (z owoców i warzyw) lub retinolu (z produktów pochodzenia zwierzęcego). Karotenoidy to prowitamina A, a najbardziej znanym jest beta-karoten. Niedobór witaminy A jest bardzo powszechnym problemem zdrowotnym związanym ze znaczną zachorowalnością i śmiertelnością, dotykającym głównie małe dzieci w biednych regionach na całym świecie. Niedobór witaminy A może prowadzić do zaburzeń okulistycznych, dermatologicznych i immunologicznych. Częstotliwość występowania niedoboru witaminy A jest rzadka w krajach rozwiniętych, może jednak wystąpić u osób z nieswoistym zapaleniem jelit i po operacji bariatrycznej. W rzeczywistości częstość występowania toksyczności witaminy A wynikającej z nadpodaży jest znacznie większa niż niedobór. 

Witamina E

Witaminę E stanowi grupa związków rozpuszczalnych w tłuszczu, z których alfa-tokoferol jest jedynym, o którym wiadomo, że zaspokaja potrzeby żywieniowe człowieka. Niedobór witaminy E u ludzi występuje niezwykle rzadko, ponieważ jest mało prawdopodobne, aby był spowodowany dietą składającą się z niskiej zawartości witaminy E. Jest raczej spowodowany nieprawidłowościami we wchłanianiu tłuszczu z diety.

Witamina C

Kwas askorbinowy (witamina C) jest dla ludzi witaminą niezbędną. Witamina C występuje naturalnie w świeżych owocach i warzywach – aż 90% dostarczamy z surowców roślinnych. Niedobór witaminy C i jego objawy są w dużej mierze skutkiem nieodpowiedniej podaży. Czynnikami ryzyka niedoborów są: spożycie alkoholu, palenie tytoniu, niskie dochody, płeć męska, hemodializa oraz zły stan odżywienia.

Aspekty prawne wzbogacania

Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 16 października 2010 r. w sprawie substancji wzbogacających dodawanych do żywności minimalna ilość witamin zawarta w 100 g lub 100 ml środka spożywczego nie może wynosić mniej niż 15% dziennego spożycia określonego w przepisach prawa żywnościowego. Maksymalna ilość witamin zawartych w 100 g lub 100 ml (albo jednej porcji, jeżeli jest ona mniejsza niż 100 g lub 100 ml) środka spożywczego nie może wynosić więcej niż 50% zalecanego dziennego spożycia. Dzienne rekomendowane spożycie dla poszczególnych witamin określone jest w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1169/2011 z dnia 25 października 2011 r. w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności – wersja skonsolidowana na dzień 1 stycznia 2018 r. W załączniku XIII do tego rozporządzenia w części A określono dzienne referencyjne wartości spożycia witamin dla osób dorosłych (tabela).

Etykietowanie

W przypadku umieszczania na etykiecie informacji, że produkt zawiera lub jest źródłem określonej witaminy, rozporządzenie (WE) nr 1924/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 grudnia 2006 r. w sprawie oświadczeń żywieniowych i zdrowotnych dotyczących żywności stanowi, że oświadczenie, że środek spożywczy „jest źródłem witaminy” lub alternatywne zapisy, które mogą mieć taki sam sens dla konsumenta, mogą być stosowane tylko wówczas, gdy produkt zawiera co najmniej znaczącą ilość określonej witaminy. Oświadczenie, że środek spożywczy „ma wysoką zawartość witamin” oraz każde oświadczenie, które może mieć taki sam sens dla konsumenta, może być stosowane tylko wówczas, gdy produkt zawiera co najmniej podwójną wartość w stosunku do produktu oznaczonego jako „źródło witaminy”. Znacząca ilość jest wyjaśniona w części A punkt 2. załącznika XIII do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1169/2011 z dnia 25 października 2011 r. w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności, gdzie zapisano, że dana substancja stanowi ilość znaczącą, jeśli jej minimalna zawartość wynosi 15% referencyjnej wartość spożycia w 100 g lub 100 ml produktu lub na porcję (jeżeli dane opakowanie zawiera wyłącznie porcję) dla produktów, które nie są napojami, lub 7,5% referencyjnego spożycia w 100 ml napoju. 

Co jest ważne?

Realne korzyści z procedur wzbogacania żywności w mikroelementy można obserwować na różnych szerokościach geograficznych i populacjach. Istotnym jest, aby rozpoznać właściwe dla danej lokalizacji zagrożenia z przestrzeni niedoborów żywieniowych i rekompensować je w formie podstawowych fortyfikowanych produktów spożywczych. Jednymi z takich produktów są produkty mleczne. Ponadto istotny jest dobór surowca i sposobu przetwarzania czy dystrybucji końcowego produktu fortyfikowanego. Warunki te powinny być tak dobrane, aby minimalizować utratę składników odżywczych na etapie produkcji, przechowywania, transportu i ekspozycji. 

Czynnikami degradującymi składniki odżywcze z grupy witamin są między innymi temperatura, tlen i promienie słoneczne. Nie bez znaczenia jest również proces uświadamiania docelowego konsumenta o znaczeniu fortyfikacji i wpływie poszczególnych składników żywieniowych na funkcjonowanie i ogólne zdrowie ludzkiego organizmu. W szczególności znaczenie mają witaminy, których dostępność dla wielu konsumentów decydujących się na diety eliminacyjne, redukcyjne mogą dodatkowo potęgować niedobory żywieniowe.