Seniorzy: Nabiał dla osoby starszej

Czynniki wpływające na nieprawidłowe żywienie

Wyniki wielu badań także wskazują, że stan odżywienia osób starszych jest nieprawidłowy. Do czynników wpływających na nieprawidłowe odżywianie się należą czynniki pierwotne oraz wtórne. Spośród czynników pierwotnych wskazuje się: brak lub nieznajomość zasad prawidłowego żywienia, postępującą niesprawność lub niedołęstwo, izolację społeczną i samotność, zaburzenia psychiczne, długotrwałe nieprawidłowe leczenie oraz niewystarczające środki finansowe.

Do czynników wtórnych zaliczyć należy m.in. utratę apetytu, braki w uzębieniu, powodujące trudności w żuciu pożywienia, zaburzenia we wchłanianiu niektórych składników pokarmowych, alkoholizm i inne nałogi, stosowanie niektórych leków.

Dość poważnym problemem jest niedobór witaminy D w organizmie osób starszych. Niedobór ten wynika nie tylko ze zbyt małej ilości tej witaminy w diecie, ale także ze zmniejszonej syntezy w organizmie. Jak wiadomo witamina D jest syntetyzowana w skórze pod wpływem promieni słonecznych, a następnie w dwóch etapach aktywowana do formy aktywnej biologicznie, w wątrobie i nerkach. U osób starszych proces jest mniej wydajny, dodatkowo, występuje ograniczona ekspozycja na słońce, często też schorzenia wątroby i nerek ograniczają przemianę witaminy w jej formę aktywną.

Mirosław Domański

Prezes Zarządu w Piaski (OSM)

Seniorzy stanowią bardzo liczną grupę konsumentów, w związku z  tym coraz więcej firm dedykuje im swoje produkty i usługi. Można zauważyć, że rynek ten jest perspektywiczny i będzie stale się rozwijał. Z wiekiem zmienia się metabolizm człowieka, dlatego seniorzy powinni sięgać po produkty najlepiej dopasowane do ich potrzeb. Właściwie dopasowana dieta to klucz do dobrego samopoczucia. Odpowiednie nawyki żywieniowe mogą wpłynąć pozytywnie na zdrowie osób starszych, zapobiegając m.in. dolegliwościom ze strony układu pokarmowego. Jednym z podstawowych elementów codziennego jadłospisu osób starszych powinien być nabiał. Mleko i produkty mleczne są bogatym źródłem łatwo przyswajalnego wapnia. Niedostateczne ilości tego pierwiastka w organizmie mogą powodować wiele chorób, jak osteoporoza lub nadciśnienie tętnicze.

Osoby starsze cenią sobie tradycyjne, naturalne produkty o wysokiej wartości odżywczej. Dla seniorów duże znaczenie mają również walory smakowe produktu. Chętnie sięgają po wyroby, które smakują jak dawniej. Zwracają również uwagę na to, czy nie zawierają konserwantów, ani ulepszaczy, które byłyby niekorzystne dla ich zdrowia. Dla seniorów ważna jest również szata graficzna – ważne, aby była czytelna. a samo opakowanie ułatwiało użytkowanie oraz przechowywanie produktu. W diecie seniorów nie powinno zabraknąć napojów fermentowanych. Kefir doskonale sprawdzi się jako złoty środek na wszelkie dolegliwości żołądkowe. Dzięki zawartości bakterii probiotycznych doskonale wpływa na pracę układu pokarmowego, regulując procesy trawienne oraz chroniąc organizm przed infekcjami. Dobrym wyborem są także jogurty greckie, które mogą stanowić doskonały, wartościowy posiłek, a jednocześnie dostarczyć organizmowi dużo cennych substancji odżywczych. Spośród oferty mleczarni Piaski (OSM) dużą popularnością wśród seniorów cieszy się również Zsiadłe Mleko o doskonałym tradycyjnym smaku, które w okresie letnim znakomicie komponuje się np. z młodymi ziemniakami. W okresie przeziębieniowym polecane jako probiotyk, jak również dla osób walczących z osteoporozą. Osoby starsze chętnie sięgają również po tradycyjne, naturalne twarogi oraz śmietany bez zawartości konserwantów i ulepszaczy.

Zasady żywienia seniorów

Żywienie osób starszych powinno być dostosowane do zapotrzebowania organizmu na energię i składniki odżywcze. Ze względu na liczne schorzenia występujące u osób starszych dieta powinna być dostosowana do aktualnego stanu zdrowia seniora i jego sprawności fizycznej. Jest to także w dużej mierze sprawa indywidualna, ponieważ różny jest poziom aktywności fizycznej i stan zdrowia osób starszych.

Jednym z elementów, jakie należy brać pod uwagę, jest energia. Wraz z wiekiem spada zapotrzebowanie organizmu na energię, na skutek spadku podstawowej przemiany materii, ale także wspomnianej ograniczanej aktywności fizycznej. Osoby starsze po prostu mniej się ruszają, prowadzą (z przyczyn fizycznych, fizjologicznych i środowiskowych) wolniejszy tryb życia. Ponieważ osoby starsze mają mniejszy wydatek energetyczny uważa się, że zapotrzebowanie na nią powinno być niższe o około 30%. W związku z tym konieczna jest modyfikacja wyboru produktów, które są włączane do codziennego menu. Trzeba wybierać takie, które charakteryzują się większą gęstością odżywczą, czyli te, w których jest dużo witamin i składników mineralnych na jednostkę energii. Zapotrzebowanie na energię dla osób w starszym wieku wynosi: dla mężczyzn w zależności od aktywności fizycznej 1750-2450 kcal/dzień, a dla kobiet 1500-2100 kcal/dzień.

Głównym źródłem energii w diecie seniora są węglowodany, z naciskiem na węglowodany złożone. Tego typu węglowodany zawarte są m.in. w produktach zbożowych. Osoby starsze powinny pamiętać o owocach i warzywach, które są istotnym źródłem witamin i błonnika pokarmowego. Osobom starszym zaleca się spożywanie błonnika pokarmowego w ilości 20-40 g dziennie, który przyspiesza perystaltykę jelit, reguluje częstotliwość wypróżnień, sprzyja utrzymaniu prawidłowej wagi. Ze względu na to, że wiele osób ma problem z poziomem cukru we krwi (cukrzyca) w diecie osób starszych warto ograniczyć spożycie cukrów prostych (cukru białego oraz wszelkich produktów je zawierających tj. ciasta ciasteczka, czekoladki).

Dieta osób starszych winna zawierać ograniczoną ilość tłuszczu. Osoby starsze powinny unikać spożywania kwasów tłuszczowych nasyconych a wzbogać swoją dietę w wielonienasycone kwasy tłuszczowe z rodziny omega-3, które działają ochronnie m.in. na układ krwionośny. Głównym źródłem tłuszczu w diecie osób starszych powinny być: ryby morskie, chude mięso i wędliny, tłuszcze roślinne, orzechy.

Seniorzy oraz osoby opiekujące się nimi nie powinni zapominać o odpowiedniej podaży witamin, szczególnie witamin A, E i C, które chronią organizm przed powstawaniem nadmiernych ilości wolnych rodników uszkadzających komórki. Niedobory tych witamin zwiększają ryzyko wielu chorób, m.in. chorób układu krążenia, nowotworów, zaćmy, chorób degeneracyjnych mózgu. Najczęściej występujące u osób starszych niedobory witamin dotyczą wit. D (maleje zdolność do wytwarzania tej witaminy w skórze po nasłonecznieniu), kwasu foliowego oraz witamin z grupy B: B1, B2, B6, B12.

Niezwykle istotnym elementem diety osób starszych jest spożywanie odpowiedniej ilości płynów, aby zapewnić organizmowi odpowiednie nawilżenie oraz zapobiec odwodnieniu organizmu. Do tego służyć mogą nie tylko herbata, woda lub soki, ale także mleko, zupy i żywność półpłynna (napoje mleczarskie). Średnie zapotrzebowanie na wodę dla zdrowych i aktywnych osób starszych to 30-35 ml/kg masy ciała, czyli nie mniej niż 1500 ml/dzień.

Czego unikamy…

Osoby starsze powinny unikać przejadania się oraz nieregularności spożywanych posiłków. W ich wieku – mając na uwadze wskazane powyżej problemy zdrowotne i fizjologiczne – wskazane jest spożywanie codziennie od 4 do 5 regularnych małych ilościowo posiłków w równych odstępach czasu. Posiłki dla osób starszych powinny być urozmaicone i atrakcyjnie podane, co ma istotne znaczenie w pobudzaniu osłabionego apetytu. Wskazane jest unikanie spożywania potraw tłustych, smażonych, ciężkostrawnych, wzdymających, które długo zalegają w żołądku.

W codziennym jadłospisie powinny się znaleźć produkty: mleczne, pełnoziarniste zbożowe, warzywa, owoce oraz chude mięsa i przetwory mięsne. Osoby starsze powinny też unikać używania większej ilości soli i ostrych drażniących przypraw.

Mleko i produkty mleczarskie w diecie seniorów

Już na wstępie należy zaznaczyć, że mleko jest uznane za produkt o naturalnych właściwościach funkcjonalnych. Przez fizjologów żywienia jest uznawane za produkt o wysokiej wartości odżywczej (tzw. wysokiej gęstości odżywczej). Mleko i produkty mleczarskie są wygodną formą żywności dla seniorów, które nie tylko są łatwe do konsumpcji (postać płynna lub półpłynna), ale także dostarczają wielu cennych wartości odżywczych tj. energii, białko, tłuszcze, witaminy i składniki mineralne.

Mleko jest doskonałym źródłem energii dla seniorów. Mleko i produkty mleczne są istotnym źródłem białka (wzmacnia układ mięśniowy, zapewnia lepszą sprawność mięśni), wapnia, fosforu (m.in. wspomaga retencję wapnia), cynku i magnezu. Mleko jest źródłem witamin (m.in. witaminy A, ryboflawiny), które są niezbędnie w diecie każdego starszego człowieka.

Ze względu na formę podania mleko, napoje mleczne i fermentowane są produktami łatwymi do przełknięcia i ułatwiają karmienie ludzi starszych. Mleko i jego przetwory mogą być zarówno pożywnymi przekąskami jak i składnikiem innych dań. Płynne produkty mogą zapobiegać odwodnieniu organizmów osób starszych. Za jedną porcję uważa się m.in. 250 ml mleka, 200 g jogurtu, 2 plasterki sera (35-40 g).

Wątpliwości seniorów wobec mleka i jego przetworów

Co jakiś czas w przestrzeni publicznej pojawia się kolejna rewelacja dotycząca mleka i jego przetworów. Ludzie starsi są szczególnie podejrzliwi i podatni na wszelkiego typu manipulacje. Wielu z nich nie ma dostępu do mediów elektronicznych i danych naukowych, dlatego też często opierają sie na tym, co usłyszą od sąsiadki, koleżanki lub co wyczytali w bazującej na sensacjach prasie. Mleko i jego przetwory są jedną z kategorii, o których nie zawsze mówi się z serdecznością. Ludzie starsi często zapominają, że mleko pije się od wieków i dla wielu osób stanowi ono podstawę wyżywienia.

W wielu opracowaniach podkreśla się fakt, że mleko i jego przetwory mogą być pomocne w komponowaniu zrównoważonej diety seniora. Badania nad mlekiem i jego produktami obejmują wpływ mleka na układ kostny, kontrolę masy ciała, nietolerancję laktozy, choroby krążenia, a także konflikty o charakterze zapalnym, pojawiające się po spożyciu mleka.

Wiele badań nad mlekiem i jego przetworami wskazuje, że są to jedne z najistotniejszych produktów, które powinny wpisywać się w dietę każdego z nas, tym bardziej w dietę każdego seniora. A zatem jeżeli seniorzy ograniczają picie mleka i konsumpcje jego przetworów wówczas tracą możliwość dostarczenia organizmowi wielu cennych składników. Nad tematem wpływu na nasz organizm mleka i jego przetworów pochyla się wiele ośrodków naukowych. Tym, co jest na pewno warte uwagi to jest to, że kobiety zaczynają tracić wapń bardzo szybko po wejściu w okres menopauzy. Jednakże po 65. roku życia problem ten zaczyna dotykać także mężczyzn. Dlatego oprócz potrzeby systematycznego ruchu fizycznego wskazane jest systematyczne zaopatrywanie organizmu w ten pierwiastek. Zgodnie z rekomendacjami konsumpcja mleka wspomaga układ kostny i oddala ryzyko złamania na skutek rozwoju osteoporozy. Wapń i witamina D są szczególnie istotne w profilaktyce osteoporozy, która prowadzi do osłabienia kości i podatności na złamania (kończyn, kręgosłupa, szyjki udowej).

Jednym z coraz szerzej diagnozowanych problemów jest nietolerancja laktozy – dwucukru występującego w mleku. Na skutek zmian w organizmie tego typu problemy mogą występować nawet wśród osób młodszych. Rozwój cywilizacji i wydłużenie życia sprzyjają pewnym naturalnym nieprawidłowościom podczas pracy układu pokarmowego. Obecnie konsumenci zamiast unikać spożycia mleka i jego przetworów mają do dyspozycji całą gamę produktów bezlaktozowych, co w dużej mierze może rozwiązać problem. Wychodząc naprzeciw potrzebom konsumentów wielu producentów rozumie już skalę narastającego problemu i oferuje z roku na rok coraz szerszą gamę produktową w tym zakresie. Szczególnie korzystne mogą być jogurty i sery, które z założenia zawierają mniej laktozy.

Badano także wpływ konsumpcji mleka na zarządzanie masą ciała. W tym przypadku wyniki nie są jednoznaczne i bardzo trudno wskazać, że zwiększona konsumpcja mleka i jego przetworów może drastycznie wpłynąć na spadek masy ciała.

Jacek Wyrzykiewicz

PR & Marketing Services Manager w Hochland Polska

Osoby starsze, w obszarze nabiału szukają produktów smacznych, naturalnych, odżywczych, w wygodnych opakowaniach, stąd wynika rosnąca popularność produktów bio, eco lub organic. Szukają też nowych smaków, które dają przyjemność doznań sensorycznych, nieustannie uczą się odmian i gatunków sera, uważniej patrzą na składniki produktu, na jego walory funkcjonalne, jak chociażby większy udział białka lub wapnia, brak alergenów lub składników zmodyfikowanych genetycznie. Obecnie modny trend to Slow Life – pozytywna idea, która zwraca uwagę na zbyt szybkie tempo, w jakim żyjemy i promuje styl życia bliski naturze i jej rytmowi. Widoczny jest coraz wyraźniejszy związek między sposobem odżywiania, a jakością i długością życia. Okres aktywności zawodowej sukcesywnie się wydłuża. Obserwujemy coraz większą popularyzację zdrowego trybu życia. Zdrowe, odżywcze produkty żywnościowe są komplementarnym elementem tego trendu.

Przy budowaniu oferty produktowej dla osób starszych staramy się reagować na oczekiwania rynku. Staramy się też na bieżąco dostosowywać i rozbudowywać obecną ofertę o produkty z kategorii sera, które z jednej strony wpasują się w nasze możliwości produkcyjne, a drugiej dadzą możliwość na rozwój rynku. Staramy się też cały czas rozwijać, rozumiejąc innowacje jako nowe rozwiązania nie tylko dotyczące oferty, ale całego procesu, począwszy od technologii, produkcji, poprzez budowanie relacji z klientem, sprzedaż i usługi posprzedażowe. W naszym modelu biznesowym najważniejszy jest konsument, także ten starszy. Generalnie, produkty paczkowane cieszą się większą popularnością. Wynika to głównie z wygody konsumentów. Współczesnym wyzwaniem są wyroby mleczarskie idealnie dopasowane do poszczególnych grup odbiorców. Dobór takich produktów jest niezwykle ważny, bo daje firmom gwarancję sukcesu. Optymalna może okazać się multidyscyplinarna współpraca, gdzie różne działy dostawcy i detalisty współpracują ze sobą nad wymyślaniem coraz to nowych koncepcji produktów i dopasowywaniem ich do określonych grup odbiorców.

Projektowanie produktów dla osób starszych…

Żywność dla osób starszych powinna być tak przygotowana i zaprojektowana, aby przede wszystkim zaspokoić podstawowe potrzeby żywieniowe, spełnić oczekiwania natury sensorycznej, strukturalnej i organoleptycznej oraz – co najważniejsze – być dla tej grupy osiągalna finansowo.

Wszystkie produkty spożywcze dla grupy osób starszych, powinny się więc przede wszystkim charakteryzować: mniejszą ilością składników mniej pożądanych tj. cukry proste (produkty naturalne, niesłodzone cukrem lub syropem glukozowowo-fruktozowym), soli (aby ograniczyć choroby kardiologiczne i nefrologiczne), tłuszczu (o obniżonej zwartości tłuszczu).

Z drugiej strony produkty dla seniorów powinny zawierać bardziej skoncentrowane pełnowartościowe białko, wapń, żelazo (problemy neurologiczne), kwasy omega 3 (problemy kardiologiczne i funkcje behawioralne), witaminy A (wzrok), z grupy B (neurologiczne), D (układ kostny) i C (m.in. odporność) oraz dodatek błonnika (inuliny). Wskazane byłyby produkty mleczne z dodatkiem naturalnych soków owocowych czy warzywnych czy dodatków funkcjonalnych tj. sterole/stanole roślinne (obniżenie cholesterolu).

Ponieważ osoby starsze mają problemy z łaknieniem, produkty dla tej grupy docelowej powinny cechować się przyjemnym, wyraźnym i preferowanym przez nie smakiem, zapachem i barwą. Powinny być jak najbardziej tradycyjne, naturalne, mieć krótką listę składników i spełnić zadanie tzw. czystej etykiety.

Przy podejmowaniu decyzji o stosowaniu produktów zawierających zwiększone ilości pewnych składników odżywczych (produkty wzbogacone) należy brać pod uwagę stan zdrowia osób starszych i rodzaj przyjmowanych leków.

Opakowania dla seniorów…

Seniorzy, ze względu na swoje specyficzne potrzeby są dość wymagającą grupą dla działów marketingu i R&D. Znając potrzeby i ograniczenia tej grupy docelowej należy bardzo starannie podejmować wszelkie działania sprzyjające próbom opracowania dla nich produktów.

W badaniach opublikowanych w 2015 przez portal www.packagingdigest.com, wskazuje się, że 38% nie lubi gdy takie produkty sugerują wyraźnie swoimi cechami, że są skierowane do tej grupy docelowej (zdjęcia seniorów, napisy sugerujące grupę docelową). W badaniu tym 34% respondentów podkreśla jednak, że na opakowaniach chciałoby mniej tekstu, a jeżeli tekst już występuje, to powinny to być większe litery, które łatwiej jest im odczytać. Kolejnym elementem jest użycie zamiast tekstu większej liczby łatwych do interpretacji grafik czy ikon (20%). Blisko 18% respondentów wskazywało, że dobrym rozwiązaniem jest używanie dodatkowych dwustronnych naklejek, jako elementu na dodatkowe informacje. Ważne dla seniorów było także oferowanie produktów w mniejszych lub indywidualnych opakowaniach/porcjach (łatwych do szybkiego opróżnienia dla pojedynczej osoby).

Do podobnego wniosku doszli także analitycy z firmy Tetra Pak, którzy w swoich badaniach wskazują, że seniorzy byliby zainteresowani produktami, które byłyby skierowane do nich, ale bez bezpośredniego wskazywania/wytykania im statusu seniora. Język musi być dopasowany do takiego, jakim posługują klienci (konsumenci) w bardziej zaawansowanym wieku.

Seniorzy preferują opakowania, które łatwiej otworzyć. Starsi ludzie po prostu nie mają ochoty „walczyć” z silnie zakręcanymi zamknięciami. Seniorzy są zainteresowani zakupem produktów w lżejszych opakowaniach oraz mających wszelkiego typu usprawnienia ułatwiające transport.

Joanna Kołodyńska

Kierownik Działu Marketingu w Łowicz (OSM)

Łowickie mleko bez laktozy, o zawartości tłuszczu 1,5%, to propozycja dla tych, których organizm nie radzi sobie z trawieniem laktozy. Dodanie do mleka enzymu laktaza odpowiedzialnego za rozkładanie cukru mlecznego, eliminuje przykre dolegliwości trawienne, które występują po spożyciu nabiału u osób z nietolerancją laktozy. Warto pamiętać, że z wiekiem organizm człowieka wytwarza coraz mniej tego enzymu – najwięcej laktazy mamy w układzie trawiennym w wieku niemowlęcym, później jej aktywność maleje. Bez działania laktazy cukier mleczny zalega w organizmie i wywołuje zgagę, wzdęcia, biegunkę. Nietolerancja laktozy może być wrodzona lub wtórna. Wtórna pojawia się po przejściu ostrej infekcji żołądka lub jelit. Częściej jednak mamy do czynienia z genetycznym brakiem enzymu laktaza w organizmie. W takim wypadku mleko bez laktozy nadal powinno być produktem obecnym w diecie, aby uzupełniać poziom wapnia. Jest to szczególnie ważne dla osób starszych. W przypadku, kiedy nie mamy problemów z trawieniem laktozy, nie należy rezygnować ze zwykłego mleka. Laktoza jest pożywką dla dobrych bakterii zasiedlających układ pokarmowy. Szczególnie bakterie kwasu mlekowego obecne w wielu produktach nabiałowych są ważne dla zdrowia i dobrego samopoczucia.

Mleko bez laktozy jest nieco słodsze niż normalne mleko i ma delikatnie ciemniejszy kolor. To dzięki działaniu enzymu laktaza, który rozkłada laktozę na cukry proste.Mimo słodszego smaku nie ulega zmianie kaloryczność produktu.

Łowickie mleko bez laktozy jest dostępne na rynku od kilku lat pod marką Milkissima. Teraz zostało włączone do linii produktów łowickich i zyskało nowy wygląd, spójny z resztą produktów. Motywem identyfikującym jest łowicki pasiak, a wyróżnikiem funkcjonalności jest ogólnie przyjęty na rynku kolor fioletowy – charakterystyczny dla produktów bez laktozy dostępnych w sprzedaży.

Pilnie potrzebne działania

Analizując powyższe wydaje się, że istnieje potrzeba systematycznej i mądrej kampanii edukacyjno-marketingowej skierowanej do osób starszych oraz – co ważne – do ich opiekunów. Przekazy marketingowe powinny być bardziej precyzyjne dopasowane do możliwości technicznego odbioru w tej grupy docelowej, z uwzględnieniem jej potrzeb żywieniowych, możliwości fizycznych oraz zasobów finansowych. Produkty takie powinny być pisane prostym zrozumiałym językiem, prostą większą czcionką oraz wzbogacone intuicyjnymi łatwiejszymi do odczytania dla osób starszych ikonkami i ilustracjami. Pomysłodawcy nowych produktów dla tej grupy docelowej powinni zwrócić uwagę na przyzwyczajenia tej grupy docelowej, zestaw wyznawanych wartości oraz pewną podejrzliwość. Być może należałoby do promocji tego typu produktów zaangażować profesjonalnie przygotowanych ekspertów, którzy byliby dla tej grupy autorytetami. W związku z systematycznie rosnącą grupą seniorów należałoby do tematyki rozwoju rynku dla tej grupy docelowej podejść w sposób bardziej kompleksowy. Być może nawiązanie do naturalności i tradycji sięgających ich korzeni byłoby zachętą do powrotu do smaku mleka i jego przetworów „jak dawniej”. Obecnie sektor produktów dla osób starszych jest całkowicie pomijany i nieeksploatowany marketingowo.