Higiena: Dobra praktyka produkcji mleka
Higiena pracowników obory
Osoby dokonujące udoju i/lub wykonujące prace przy surowym mleku muszą być ubrane w odpowiednią czystą odzież, a także zachować wysoki stopień higieny osobistej. Niedaleko miejsca udoju muszą być dostępne odpowiednie urządzenia do mycia rąk; dla osób dokonujących udoju i wykonujących prace przy surowym mleku. Ze względu na zapobieganie zanieczyszczeniom mleka należy pamiętać o zmianie odzieży ochronnej pracowników do czynności hodowlanych (usuwanie nieczystej ściółki, rozkładanie nowej, karmienie czy udój).
Bioasekuracja w oborze
Celem zapobiegania chorobom zakaźnym oraz infekcjom przenoszącym się na całe stado, a także ochronie mleka przez wtórnym zanieczyszczeniem ważne jest rozdzielenie materiałów pomocniczych do spokojnego przebywania zwierząt (ściółka), pasz, instalacji wodno-kanalizacyjnej oraz instalacji mlecznej.
Bardzo ważnym elementem, o którym nie wolno zapominać przy dużej intensyfikacji chowu i hodowli bydła mlecznego, jest profilaktyka chorób (głównie metabolicznych, takich jak ketoza, kwasica, hipokalcemia, przemieszczenie trawieńca), a także o zabiegach zoohigienicznych.
Prawidłowa i stosowana dwa razy w roku korekcja racic poprawia komfort krów. W przypadku utrzymania wolno stanowiskowego warto też zwrócić uwagę na wykonywanie dekornizacji w celu wyeliminowania tworzenia się hierarchii stadnej i zapewnienia bezpiecznej obsługi zwierząt. Przy uwięziowym systemie hodowli zabieg ten nie jest konieczny.
Higiena udoju
Udoju należy dokonywać w sposób higieniczny, zapewniając w szczególności, aby przed przystąpieniem do udoju, strzyki, wymiona i przylegające do nich części były czyste. Dojarz dokonuje oględzin mleka każdego zwierzęcia podczas przedzdajania, w zakresie nieprawidłowości organoleptycznych lub fizycznochemicznych lub, aby stosowano w tym celu metodę dającą zbliżone efekty, a także aby mleko wykazujące takie nieprawidłowości nie było wykorzystywane do spożycia przez ludzi. Podczas udoju należy stosować jedynie udojowe środki dezynfekcyjne lub spryskiwacze zatwierdzone przez właściwe władze oraz zapobiegając powstaniu niedopuszczalnych poziomów pozostałości w mleku. Niezwłocznie po udoju, mleko należy przenieść w czyste miejsce, zaprojektowane i wyposażone tak, by uniemożliwiać jego zanieczyszczenie. Należy je niezwłocznie schłodzić do temp. nie wyższej niż 8°C w przypadku codziennego odbioru mleka, oraz do nie więcej niż 6°C, jeżeli mleko nie jest odbierane codziennie.
Przed rozpoczęciem dojenia należy usunąć obornik ze stanowiska, w razie potrzeby świeżo pościelić (ok. 0,5 godz. przed udojem). Jeżeli czyszczenie strzyków zostanie przeprowadzone zgodnie z zaleceniami, przy użyciu odpowiedniego roztworu środka dezynfekującego oraz jednorazowego papieru do mycia wymion, wówczas na skórze strzyków znajdować się będzie mało bakterii.
W ten sposób w znacznym stopniu uniknie się przenoszenia drobnoustrojów wywołujących mastitis przez kubki udojowe. Do czyszczenia dezynfekującego na mokro przed dojeniem można stosować tylko środki do tego celu dopuszczone, nieszkodliwe dla skóry i nie- pozostawiające żadnych szkodliwych resztek. Warto okresowo zmieniać te środki, aby zapobiegać uodpornieniu się drobnoustrojów na nie. Należy sprawdzać skuteczność mycia dojarek. Kubki udojowe powinny być zakładane na czyste i suche strzyki, należy unikać pustodoju oraz stosować środki do dezynfekcji po udoju. Niezbędna jest troska o higienę aparatu udojowego (szczególnie gum strzykowych), czystość w rurociągach mlecznych i stały dopływ różnych substancji dezynfekujących podczas ich mycia (w przypadku dojarek rurociągowych), stan techniczny dojarki (odpowiednia częstotliwość pulsowania) oraz czystość i szybkie chłodzenie w zbiorniku na mleko. Należy również pamiętać, że gwałtowny wzrost liczby bakterii w mleku może świadczyć o stanie zapalnym w wymieniu, a mleko od chorych sztuk nie może trafiać do mleczarni. Po zakończonym udoju należy zwierzęta zainteresować karmą, co pozwala na powrót do pierwotnego kształtu strzyka i zamknięcie się kanału strzykowego przed odpoczynkiem na legowisku – zamknięcie kanału strzykowego następuje około 45 min. po udoju.
Kubki udojowe, które podczas dojenia spadły na stanowisko, przed kolejnym założeniem muszą być dokładnie wyczyszczone i umyte w dużej ilości czystej wody. W jednym gramie kału może się znajdować do 4 mld bakterii – czyli 1 g kału podwyższa początkową zawartość bakterii w 100 litrach mleka o 40 tys. w jednym ml. Najczęstszym źródłem zanieczyszczeń surowego mleka bakteriami są źle myte i dezynfekowane urządzenia oraz sprzęt do mechanicznego udoju. Około 90% bakterii w surowym mleku pochodzi z urządzeń do doju, podczas gdy udział bakterii z innych przyczyn wynosi około 10%. Czystość dojarek to konieczność dla uzyskania w mleku niskiego poziomu bakterii oraz eliminowanie niebezpieczeństwa przenoszenia droboustrojów wywołujących choroby wymienia. Dla zminimalizowania przenoszenia drobnoustrojów chorobotwórczych na zdrowe krowy oraz inhibitorów do mleka, należy przestrzegać odpowiedniej kolejności podczas udoju. Dojenie należy rozpocząć od młodych i zdrowych krów, następnie krowy z zaburzeniami zdrowotnymi wymienia, a na końcu te, które są leczone.