Rosja: Mleczarstwo w Rosji

Rosyjski rynek mleczarski pozostaje kluczowym elementem bezpieczeństwa żywnościowego kraju, dostarczając ludności podstawowe produkty białkowe i stanowi znaczący udział w branży rolno-przemysłowej. W 2024 r. wolumen komercyjnej produkcji mleka osiągnął 26,3 mln ton (+4% w porównaniu z 2023 r.), ale branża stoi w obliczu szeregu wyzwań: rosnących kosztów, niżu demograficznego, konkurencji ze strony roślinnych odpowiedników oraz niepewności geopolitycznej. W 2024 r. produkty mleczne zajmowały drugie miejsce pod względem sprzedaży (po alkoholu), co podkreśla ich znaczenie dla rosyjskiego rynku konsumenckiego.

Według danych Rosyjskiego Związku Producentów Mleka Sojuzmołoko, w 2024 r. wystąpiła dysproporcja między wzrostem kosztów produkcji (+28,8% dla mleka surowego i +26,7% dla produktów gotowych) a cenami produktów (ceny detaliczne wzrosły o 15,7%), co wpłynęło na marże producentów, zwłaszcza w kontekście wysokiej inflacji (11,4% w 2024 r.) oraz rosnących cen pasz (+49%) i energii elektrycznej (+11%).

Dla porównania w 2021 r. kilogram masła kosztował Rosjanina 719 RUB (ok. 32 zł), a wołowina 416 RUB (ok. 19 zł). Obecnie – w obliczu sankcji, wzrostu stopy procentowej Banku Centralnego Federacji Rosyjskiej, inflacji i ogólnego kryzysu w rolnictwie – konsumenci płacą za kilogram masła prawie półtora tysiąca rubli (ok. 67 zł), a za kilogram wołowiny średnio 642 RUB (ok. 29 zł). Według danych Rosstatu ceny produktów mlecznych rosną nieporównywalnie szybciej niż ceny mięsa. Ta różnica jest sygnałem, że do fabryk trafia coraz mniej mleka, a więcej mięsa. Nawet na bogatym południu Rosji rolnicy masowo bankrutują i – jak twierdzą hodowcy – oddają bydło do zakładów mięsnych, by odzyskać środki na spłatę kredytów, porzucając rolnictwo.

Produkcja

Według danych Ministerstwa Rolnictwa Federacji Rosyjskiej na koniec stycznia 2025 r. pogłowie bydła w gospodarstwach wszystkich producentów rolnych wynosiło 16,3 mln sztuk (czyli o 4,4% mniej niż w analogicznym okresie rok wcześniej), w tym 7,2 mln krów mlecznych. W 2024 r. wolumen komercyjnej produkcji mleka w Rosji wyniósł 26,3 mln ton, co stanowi wzrost o 4% w porównaniu z poziomem z 2023 r. Wzrost ten był jednak nierównomierny w poszczególnych regionach. Liderami są obwód nowosybirski (1,486 mln ton), obwód moskiewski (1,221 mln ton) i Republika Tatarstanu (1,2 mln ton). Największe spadki (o 2–7%) odnotowano natomiast w obwodach leningradzkim i nowosybirskim ze względu na warunki klimatyczne i wysokie koszty utrzymania.

Kluczowym czynnikiem wzrostu była większa wydajność krów (+5% rocznie) oraz modernizacja gospodarstw rolnych przy wsparciu programów państwowych. Wyzwaniem pozostaje jednak uzależnienie od importowanego sprzętu i technologii: 70% nowoczesnych rozwiązań w przetwórstwie i produkcji serów pochodzi z zagranicy. Nie pomagają nawet dopłaty do kredytów (oprocentowanie 8,3% w skali roku) i zakupu pasz. 

Od 2025 r. rząd wprowadził nowe rozwiązanie – obowiązkową rejestrację zwierząt gospodarskich w systemie VetIs w celu ubezpieczenia od ryzyka; rozszerzył też listę zdarzeń podlegających ubezpieczeniu.

Analitycy Sojuzmołoko prognozują, że komercyjna produkcja mleka w Federacji Rosyjskiej w 2025 r. może wynieść 26,3 mln ton, co odpowiada wynikowi z 2024 r. 

Według państwowego systemu etykietowania „Uczciwy Znak” produkcja jogurtów w Rosji w 2024 r. wzrosła o 10,1% (do 698 mln litrów) w porównaniu z rokiem poprzednim. Produkcja serów miękkich, topionych i twarogowych wzrosła o 8,9% (do 319 mln kg); twarogu i wyrobów twarogowych – o 8,6% (do 620 mln kg); mleka ultrapasteryzowanego – o 5,3% (do 1,6 mld litrów), masła – o 1,6% (do 451 mln kg). Całkowita produkcja mleczarska (z wyłączeniem lodów) w Rosji wzrosła o 3% – do 11,6 mld litrów. Liderem w produkcji mleczarskiej stał się Centralny Okręg Federalny (5,1 mld litrów).

Według „Analizy rynku produktów mlecznych zagęszczonych w Rosji” opracowanej w sierpniu 2025 r. przez BusinesStat, w 2024 r. ich sprzedaż w kraju spadła o 6% (do 302 tys. ton). Jednocześnie w latach 2020–2024 dynamika sprzedaży produktów mlecznych zagęszczonych była zróżnicowana. W obliczu promocji zasad zdrowego odżywiania mleko skondensowane traci na popularności wśród Rosjan, którzy preferują mniej kaloryczne produkty mleczne. Mleko skondensowane i śmietanka nadal są jednak pożądane przez producentów słodyczy.