Produkty ekologiczne nabierają rozpędu

Mleko i produkty mleczne zaspokajają potrzeby organizmu na energię oraz substancje odżywcze, a składniki w nich zawarte pozytywnie wpływają na zdrowie konsumentów. Do niedawna podstawowym oczekiwaniem konsumentów wobec żywności było dostarczenie wystarczającej jej ilości, dziś zwraca się szczególną uwagę na jej wartości odżywcze.

Koncepcja „bezpieczeństwa żywności” jest coraz trudniejsza do kontrolowania i audytu, ze względu na rosnące zanieczyszczenie atmosfery oraz rozwój przemysłu, który generuje toksyczne emisje gazów, co niekorzystnie wpływa w szczególności na żywność. Oprócz wzrostu liczby szkodliwych pierwiastków w środowisku znacznie wzrosła też ilość konserwantów i substytutów smaku, aromatu stosowanych w przemyśle spożywczym. Owe „bezpieczeństwo żywności” zostało zachwiane, gdyż w połowie XX wieku rozkwitł w rolnictwie trend polegający na produkcji bardziej wydajnej, co wymagało użycia zaawansowanych metod. Trend ten rozwijał się, pomimo wiedzy o zaletach rolnictwa ekologicznego. Przyczynami tego był wzrost populacji ludzkiej, a także problem głodu w niektórych częściach świata, który zmuszały do zwiększenia podaży żywności. Rolnicy wsparci przez przemysł środków chemicznych i zachęceni większymi plonami zaczęli coraz chętniej korzystać z pomysłów na nowe intensywne uprawy. Rolnictwo ekologiczne wówczas zeszło na dalszy plan, a konsumenci zaczęli wybierać konwencjonalnie uprawianą żywność ze względu na jej obfitość i niższe ceny (Mutlu, 2007). Masowe stosowanie środków chemicznych doprowadziło do pogorszenia stanu środowiska, a konsumenci nabywali żywność z umniejszoną wartością odżywczą. Pod koniec XX wieku część nabywców zmieniła swój stosunek do życia i wyraźnie zaczęła preferować ekologię w konsumpcji. Konsumenci oraz rolnicy zaczęli rozważać powrót do produktów ekologicznych i przyjaznych dla środowiska.

Rolnictwo ekologiczne to metoda produkcji, która zachowuje strukturę gleby i żyzność, sprzyja wysokim standardom dobrostanu zwierząt i zakazuje stosowania takich substancji jak: pestycydy syntetyczne, herbicydy, nawozy chemiczne, organizmy modyfikowane genetycznie lub stymulatory wzrostu, antybiotyki. Rolnicy stosują techniki, które pomagają w utrzymaniu ekosystemów i zmniejszeniu zanieczyszczenia. W ekologicznym przetwarzaniu produktów spożywczych można stosować tylko ograniczoną liczbę dodatków.

Aleksandra Makowska

Marketing Manager w firmie Temar (PPH)

Rynek produktów ekologicz­nych jest dużo bardziej rozpro­szony w porównaniu z pozosta­łą kategorią. Mimo to, kategoria bio rozwija się lepiej niż pro­dukty konwencjonalne i jak wynika z danych Nielsen ich dynamika z roku na rok sięga prawie 20% wzro­stów. Nadal jednak musimy pracować nad zwiększe­niem świadomości ekologicznej i zdrowotnej skierowanej do konsumenta. W tym celu przygotowaliśmy zarówno akcje CSR jak również edukacyjne, które zaprezentujemy wraz z poszerzeniem asortymen­tu bio pod brandem Klarma w drugim kwartale br. a będą to porcje o gramaturze 200 g w dwóch wa­riantach: Gouda i Maasdam. Jako wiodący importer serów europejskich dokładamy wszelkich starań, aby gama produktów była coraz szersza, a tym samym atrakcyjna i dopasowana do potrzeb potencjalnych konsumentów. Stawiamy przede wszyst­kim na czysty skład etykiety tj. brak konserwantów, polepszaczy smaku, chemicznych barwników i in­nych elementów, sztucznie podnoszących wartość produktu. W wyrobach marki Klarma dostępnych w 4 rodzajach: Gouda, Tylżycki, Cheddar oraz Ma­asdam o gramaturze 125 g, dominują naturalne składniki pochodzące z ekologicznych gospodarstw opatrzone certyfikatem bio.

Powrót do ekologii

Żywność ekologiczna stanowi rodzaj żywności wyprodukowanej w gospodarstwach działających zgodnie z zasadami rolnictwa ekologicznego, które są odpowiednio kontrolowane, jak i legitymują się odpowiednimi certyfikatami potwierdzającymi jakość i skład produktów. W produkcji żywności ekologicznej wyeliminowane są nawozy sztuczne, pestycydy i organizmy modyfikowane genetycznie, przy czym co najmniej 95% składników musi być ekologicznych (Szymańska, 2011). Taki rodzaj żywności był znany od wieków, ale jej zalety dostrzeżono dopiero po prężnym rozwoju rolnictwa konwencjonalnego, opartego na intensywnej produkcji żywności.

W ostatnich latach poczyniono znaczne postępy w zakresie zdrowej żywności. Świat zaczął pozbywać się niezdrowych nawyków i kładzie większy nacisk na jakość i bezpieczeństwo żywności.

Żywność ekologiczna zyskuje akceptację zarówno w rozwiniętych krajach Europy i Ameryki Północnej oraz w krajach rozwijających się, tj. Chiny i Indie (Petel i in., 2017). Niejednokrotnie jednak bariery, w tym ekonomiczne, stanowią przeszkodę w podjęciu się produkcji żywności ekologicznej, czy też jej konsumpcji. Obecnie w Polsce rozwija się trend produktów ekologicznych. Pomimo tego, że produkty oparte na ekologicznych składnikach, bez konserwantów i barwników, są często droższe, zainteresowanie Polaków wzrasta tego typu produktami. Dzięki temu w supermarketach czy wyspecjalizowanych sklepach można znaleźć różnorodną gamę produktów ekologicznych.

Rynek żywności ekologicznej rozwija się na całym świecie. Najważniejszymi towarami na globalnym rynku żywności ekologicznej są owoce i warzywa, a następnie produkty mleczarskie. Konsumenci są coraz bardziej świadomi walorów, jakie posiadają produkty ekologiczne i tracą zaufanie do produktów konwencjonalnych.

Magdalena Wilgatek

Analityk w CMR

Produkty z certyfikatem bio mają znikomy udział w całko­witych obrotach sklepów małoformatowych, do 300 m2; w okresie październik-grudzień 2020 r. było to mniej niż 0,1%. W przypadku supermarketów (301-1000 m2) udział wyniósł prawie 0,2%.

Sprzedaż produktów z certyfikatem bio wzrosła i w 2020 roku wartość ich sprzedaży w sklepach ma­łoformatowych była o 24% wyższa, w porównaniu do 2019 r., natomiast w supermarketach wzrosła o około 18%. Produkty z certyfikatem bio są obecnie dostępne średnio w niemal połowie sklepów małoformatowych (do 300 m2) oraz w każdym supermarkecie. W okresie październik-grudzień 2020 r. klienci sklepów małego formatu mogli wybierać średnio spośród 9 tego typu produktów, a klienci supermarketów z 58 wariantów.

Najpowszechniej dostępną kategorią produktów z cer­tyfikatem bio w sklepach małoformatowych były: soki, nektary, napoje niegazowane – można je kupić w prawie 40% sklepów sprzedających produkty bio, natomiast w supermarketach były to produkty sojowe, ryżowe, inne (m.in. roślinne zamienniki mleka, tofu, hummusy czy pasztety sojowe), które dostępne są w ponad 80% supermarketów sprzedających produkty bio. W ostatnim kwartale 2020 r. najlepiej sprzeda­jącym się produktem z certyfikatem bio było Mleko Ekologiczne Piątnicy, za nim uplasował się jogurt natu­ralny Bakomy. W rankingu najlepiej sprzedających się produktów bio aż 13 miejsc zajęły produkty Bakomy. Produkty z certyfikatem bio zazwyczaj są kupowane przy okazji większych zakupów – średnia wartość ko­szyka z takimi wyrobami jest ponad dwa razy wyższa niż średniego koszyka zakupowego w tym formacie sklepów. Co czwarty klient sięgający po produkty bio kupuje od razu więcej niż jedno opakowanie takiego produktu, a niemal co czwarty wydaje jednorazowo na produkty bio do 4 zł .

Do koszyków z produktami z certyfikatem bio często trafiają również: mleko (pojawia się na 15% paragonów z produktami bio), masło oraz soki i napoje niegazo­wane. Wśród kategorii, które na paragonach z produk­tami bio pojawiają się znacznie częściej niż średnio na wszystkich paragonach, znajdują się głównie produkty lekkie i zdrowe (ziarna, siemię lniane, jogurty naturalne) oraz zdrowsze warianty przekąsek (jak batony owoco­we, chipsy owocowe czy musy owocowe). Obecność w tym zestawieniu produktów dla małych dzieci, takich jak soki, kaszki czy dania gotowe, może świadczyć o tym, że po produkty bio sięgają często młodzi rodzice. W koszykach z produktami bio aż 30 razy częściej niż na wszystkich paragonach pojawiają się również produkty sojowe, ryżowe i inne tego typu roślinne wyroby.

W 2020 r. klienci supermarketów (301-1000 m2) wydali na bioprodukty 18% więcej niż rok wcześniej. Najpow­szechniej dostępną kategorią produktów z certyfikatem bio w supermarketach (301-1000 m2) są produkty sojowe, ryżowe i inne (roślinne zamienniki mleka, tofu, hummusy czy pasztety sojowe). W czwartym kwartale 2020 roku ta kategoria dostępna była w ponad 80% su­permarketów (301-1000 m2) oferujących produkty bio. W tym czasie największy udział w wartości sprzedaży produktów bio miały produkty sojowe, ryżowe, inne, których udział w wartości sprzedaży w tym czasie wyniósł 10%. Istotną kategorią były soki, nektary i na­poje niegazowane, które odpowiadały za 7% wartości sprzedaży produktów bio. W czwartym kwartale 2020 r. producenci z firm Bakoma i PolBioEco mieli największe udziały w wartości sprzedaży i odpowiadali za ok. 6% wartości sprzedaży produktów bio. Oznaczone zielo­nym listkiem produkty z oferty Bakoma były dostępne w ponad 40% supermarketów prowadzących sprze­daż żywności z certyfikatem bio. PolBioEco w 2020 r. zwiększyło dystrybucję i w ostatnim kwartale 2020 r. produkty bio od tego producenta można było znaleźć w niemal 60% supermarketów sprzedających tę kategorię. W okresie październik-grudzień 2020 r. pierwsze miejsce pod względem liczby transakcji produktów z certyfikatem bio zajęło Mleko Ekologiczne Piątni­cy, kolejne miejsce należało do Kefiru ekologicznego Mlekovity. Produkty z certyfikatem bio zazwyczaj są kupowane przy okazji większych zakupów – śred­nia wartość koszyka z takimi wyrobami jest ponad dwa razy wyższa niż średniego koszyka zakupowego w tym formacie sklepów. Co czwarty klient sięgający po produkty bio kupuje od razu więcej niż jedno opa­kowanie takiego produktu, a niemal co drugi taki klient wydaje jednorazowo na produkty bio do 6 zł. Do koszyków z produktami z certyfikatem bio często trafiają również produkty mleczne: mleko (pojawia się na 20% paragonów z produktami bio), masło, soki i napoje nie-gazowane. Produkty mleczne (masło, jogurty natu­ralne, serki kanapkowe czy twarogowe) pojawiają się częściej na paragonach z produktami bio niż w całej puli transakcji w supermarketach. Wśród kategorii, które na paragonach z produktami bio pojawiają się znacznie częściej niż średnio na wszystkich paragonach, znaj­dują się głównie produkty lekkie i zdrowe (płatki zbożo­we, kasze, pieczywo chrupkie) oraz zdrowsze warianty przekąsek (jak batony owocowe czy musy owocowe). Wśród kategorii, które na paragonach z produktami bio pojawiają się rzadziej niż ma to miejsce średnio na wszystkich paragonach znajdują się głównie alkohole, wyroby tytoniowe i napoje energetyzujące.

Produkty eko i bio

Termin „ekologiczny” jest używany w odniesieniu do produktów spożywczych w przestrzeni anglosaskiej (żywność ekologiczna, mleko ekologiczne). Termin „bio” jest używany zwłaszcza w przestrzeni francusko-niemieckiej (Agriculture biologique) (Petcu 2020). Warto też dodać, że termin „naturalny” lub „naturalny 100%” stosowany na etykiecie niektórych produktów jest jedynie strategią marketingową i na pewno nie oznacza produktu ekologicznego.

Akty prawne regulujące rynek żywności ekologicznej

Głównym aktem prawnym normującym funkcjonowanie rynku żywności ekologicznej oraz sposoby jej znakowania jest Rozporządzenie Rady Ministerialnej Wspólnoty Europejskiej nr 2092/91 z dnia 24 czerwca 1991 r. Wprowadzone regulacje stały się przyczynkiem do rozpoczęcia upraw ekologicznych i unowocześnienia technologii produkcji żywności ekologicznej. Innymi aktami uzupełniającymi prawny aspekt funkcjonowania rynku ekologicznego są: Rozporządzenie (WE) 834/2007 w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produktów ekologicznych z 28 czerwca 2007 r.; Rozporządzenie Komisji 1235/2008, ustanawiające przepisy wykonawcze dla importu z krajów trzecich na mocy rozporządzenia 834/2007 z 12 grudnia 2008 r.

Od 1 stycznia 2021 r. obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/848 z 30 maja 2018 r. w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produktów ekologicznych. Wśród celów ostatniego rozporządzenia jest poprawa przepisów dotyczących kontroli, produkcji i handlu tak, aby zwiększyć zaufanie konsumentów do produktów ekologicznych. Wymienione są zasady nakazujące utrzymanie naturalnego stanu środowiska i jego ochrona, odpowiedzialne korzystanie z energii odnawialnej, zakaz stosowania organizmów zmodyfikowanych genetycznie, zapewnienie dobrostanu zwierząt i zakaz ich klonowania. Rolnictwo ekologiczne musi spełniać takie wymogi jak:

• utrzymanie i w miarę możliwości poprawę różnorodności biologicznej
• stosowanie nasion cechujących się odpornością na choroby
• hodowanie zwierząt, uwzględniając ich długość życia i zdrowie w odpowiednich warunkach lokalnych i klimatycznych.

Przepisy dotyczące oznakowania produktów pochodzących z rolnictwa ekologicznego, ustanowione w rozporządzeniu (WE) nr 848/2018 w zakresie ekologicznej produkcji i znakowania produktów ekologicznych są bardzo precyzyjne i mają na celu dać konsumentom pełne zaufanie do produktów ekologicznych, ponieważ produkty są otrzymywane i certyfikowane zgodnie z surowymi zasadami produkcji, przetwarzania, kontroli i certyfikacji (Rozporządzenie (WE) nr 848/2018).

W Polsce organami prowadzącymi nadzór i kontrolę nad produkcją ekologiczną są: Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi upoważniający jednostki certyfikujące do przeprowadzania kontroli, wydawania i cofania certyfikatów; Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych nadzorująca jednostki certyfikujące przy pomocy m.in. Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, Polskie Centrum Akredytacji, które akredytuje jednostki certyfikujące; Upoważnione Jednostki Certyfikujące, które kontrolują producentów.

Wiele polskich gospodarstw rolnych jest w trakcie restrykcyjnych kontroli w celu przyznania certyfikatu. Według danych z 2016 r. pod kontrolą jednostek certyfikujących znajdowało się około 24 tys. producentów ekologicznych. Najwięcej gospodarstw ekologicznych znajdowało się w województwach świętokrzyskim, lubelskim i małopolskim. Obszary te nie są w pełni uprzemysłowione i technologicznie rozwinięte, a więc sprzyjają rolnictwu ekologicznemu. Najmniejsze gospodarstwa rolne znajdowały się w południowo-wschodniej części Polski, zaś największe położone były na zachodzie kraju. Produkcja ekologiczna najczęściej dotyczyła zbóż, owoców, warzyw, a także produktów mleczarskich (Przewodnik…, 2018).

Joanna Kołodyńska

Dyrektor Marketingu Grupy Polmlek

Rok 2021 upływa w Polmleku pod znakiem eko. W styczniu wystartowaliśmy z kampanią Eko Mozzarelli i Eko Masła. Kolej na produkty świeże, które można zobaczyć w wiosennej kampanii. Jesienią powrócimy z silną komunikacją kolejnych produktów eko. Żeby można było nazwać produkt ekologicznym, muszą być spełnione bardzo restrykcyjne wymagania na każdym etapie produkcji. Począwszy od najwyższej jakości pasz lub wypasania krów na naturalnych pastwiskach, dbanie o ich naturalny rytm życia oraz ogólny dobrostan, unikanie pestycydów i antybiotyków, poprzez produkcję w ściśle określonych warunkach aż po troskę o jak najkrótsze łań­cuchy dostaw i minimalizację śladu węglowego. Produkty Polmlek Eko to między innymi mozzarella i masło z mleka pochodzącego z polskich gospodarstw ekologicznych. Są wyraźnie oznakowane logiem Produkt Polski. Mozzarella doskonale roztapia się na pizzy czy zapiekankach, cha­rakteryzuje się bardzo dobrą ciągliwością. Masło, świeże i pyszne, idealnie komponuje się ze świeżym pieczywem. Do wiosennych lekkich obiadów na bazie młodych wa­rzyw nie może zabraknąć kefiru lub maślanki z ekomleka. W ofercie mamy również śmietankę 30%, najlepszą do deserów z bio owocami. Zdrową porcję wapnia i białka zapewni szklanka pysznego, ekologicznego mleka – nie powinno jej zabraknąć w codziennej diecie.

Produkcja ekologiczna w Polsce

Dane Instytutu Badawczego Rolnictwa Ekologicznego FiBL wskazują, iż rynek produktów ekologicznych rokrocznie się powiększa. W 2017 r. liczba ekologicznych producentów wynosiła 3 114 307. Najwięcej podmiotów gospodarczych zajmujących się ekologiczną produkcją znajdowało się w Azji (ok. 1,4 mln), a krajem, w którym działalność ekologiczna była najbardziej rozpowszechniona były Indie. Z kolei w Europie było prawie 400 tys. producentów ekologicznych, najwięcej we Włoszech (ponad 66 000).

Rynek produktów ekologicznych w Polsce rozwija się od końca lat 90., kiedy to w 1997 r. został utworzony Zespół ds. Rolnictwa Ekologicznego przy Ministrze Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej. Wzrosło wówczas zainteresowanie producentów działalnością ekologiczną, ale ze względu na niską ilość regulacji prawnych i niekompletną wiedzę producentów, podejmowanie się tego typu przedsięwzięć przebiegało w sposób powolny. Od 2004 r. podstawowym aktem prawnym określającym zakres zadań organów organizacyjnych działających na rzecz rynku ekologicznego w Polsce jest Ustawa Kompetencyjna z dnia 20 kwietnia 2004 r. Szczegółowe przepisy regulujące funkcjonowanie działalności ekologicznej zawarte są w przepisach prawa wspólnotowego. Celem potwierdzenia jakości produktów ekologicznych stosowane są systemy kontroli i certyfikacji, tworzone przez państwa członkowskie zgodnie z obowiązującym wspólnotowym prawem, które wybierają właściwe organy kontrolne i certyfikujące. W przypadku wykrycia niezgodności produkcji lub gotowego produktu z wymaganymi rozporządzeniami na daną działalność zostaje nałożony zakaz sprzedaży produktów jako ekologicznych (Kwasek, 2013).

W Polsce rynek ekologiczny rozwijał się stosunkowo wolniej niż w innych krajach rozwiniętych, a przyczyn tego było wiele, m.in. mniejsza skala produkcji wynikająca z wysokich kosztów wytwarzania, problemy z dostępnością produktów ekologicznych, m.in. przez słabo rozwiniętą sieć dystrybucyjną, niewystarczający poziom promocji i marketingu, krótki termin ważności produktów do spożycia, niższa świadomość ekologiczna społeczności i mniejsze zaufanie do producentów żywności ekologicznej, mniej korzystna sytuacja dochodowa gospodarstw domowych (w porównaniu z gospodarstwami z innych krajów UE), wysokie ceny produktów ekologicznych. Do innych słabości, które spowolniły poszerzenie tego sektora rynku należą: szybki rozwój rynków ekologicznych w innych krajach Unii Europejskiej, problem ze spełnieniem wymagań sanitarno-weterynaryjnych oraz niewielkie wsparcie finansowe ze strony rządu (Komorowska, 2006).

Obecnie obserwuje się większe zainteresowanie rynkiem produktów ekologicznych w Polsce. Wpływają na to częstsze akcje promocyjne organizowane przez organizacje oraz instytucje rządowe i pozarządowe. Celem ich jest podniesienie świadomości ekologicznej wśród konsumentów i tym samym zachęcenie do nabywania ekologicznych produktów. Produkty ekologiczne coraz częściej trafiają też na półki sklepów wielkopowierzchniowych, co poprawia ich dostępność. W Polsce na początku obecnego wieku liczba ekologicznych producentów wynosiła 1419, podczas gdy pod koniec drugiej dekady XXI w. – 18 655. Z danych FiBL wynika, że od roku 2000 do 2019 liczba producentów wzrosła 13,1-krotnie, a powierzchnia upraw ekologicznych 2,5-krotnie.

W latach 2000-2013 powierzchnia upraw ekologicznych w Polsce sukcesywnie wzrastała, od 2014 r. zaobserwowano spadek upraw ekologicznych. Podobnie przedstawia się zmiany w liczbie producentów produktów ekologicznych, po osiągnięciu największej wartości w 2013 r. obserwuje się obecnie spadek liczby tych podmiotów gospodarczych.

Wskazuje się na wiele niedoskonałości w rozwoju rynku ekologicznego w Polsce. Najwyższa Izba Kontroli wymieniła takie problemy jak m.in. nieefektywne wykorzystanie środków publicznych przeznaczonych na promowanie działalności ekologicznej oraz opóźnienie w wydawaniu decyzji dotyczących pomocy materialnej dla ekorolników przeciętnie o około 2 miesiące w stosunku do terminów wyznaczonych w przepisach. Zwrócono też uwagę na problem dostępności informacji o rynku żywności ekologicznej (Najwyższa Izba…, 2019).

Mleko ekologiczne

Spośród krajów europejskich z największą podażą surowego mleka ekologicznego cieszą się Niemcy oraz Francuzi, w obu krajach roczna produkcja wynosi ponad 1 mln ton. Relatywnie wysoką produkcją mleka ekologicznego cechują się też Duńczycy, Austriacy, Brytyjczycy, Szwedzi oraz Holendrzy. W Polsce w 2019 r. ekologiczna produkcja mleka wyniosła 26 655 ton, tym samym znaleźliśmy się w sąsiedztwie Czechów i Słowaków, na 17. pozycji.

Największą produkcję ekologicznego mleka pitnego wśród krajów europejskich – podobnie jak i mleka pozyskiwanego prosto od producenta – posiadają Niemcy i Francja. Na kolejnych pozycjach są Wielka Brytania, Dania, Szwecja, Austria i Holandia. Polska (z roczną produkcją wynoszącą 300 ton) plasuje się na jednym z ostatnich miejsc w produkcji ekologicznego mleka pitnego w Europie.

W Polsce mleko ekologiczne oferuje m.in. Grupa Mlekovita. W ofercie firmy dostępne jest ekologiczne mleko 2% w litrowych butelkach oraz Bio ekologiczne mleko UHT 2% i 3,5% w kartonach 1l.

Piątnica (OSM) oferuje mleko ekologiczne Bio i mleko Bio UHT, oba w butelkach 1 l. Z kolei Nowy Sącz (OSM) proponuje Mleko ekologiczne o zawartości 3,2% tłuszczu w litrowych butelkach. Ekologiczne gospodarstwo rolne Eko-Kniaź poleca Eko-Kniaź mleko pełne Bio w kubkach 450 ml.

Rynek mlek fermentowanych bio

Tak jak w przypadku ekologicznego mleka, tak i w przypadku ekologicznych mlek fermentowanych czołówkę stanowią Francja, Holandia, Austria, Dania, Szwecja oraz Wielka Brytania. W krajach tych roczna produkcja mlek fermentowanych w 2019 r. wyniosła od 18 500 ton w Wielkiej Brytanii do 67 028 ton we Francji. Brak danych dla Niemiec uniemożliwił usytuowanie tego kraju w rankingu. Polska (z roczną produkcją wynoszącą 78 ton ekologicznych mlek fermentowanych) znalazła się w sąsiedztwie Estonii i Węgier, na końcu omawianego rankingu.

Na polskim rynku fermentowane napoje mleczne oferuje Grupa Mlekovita, tj. Bio ekologiczny jogurt naturalny w kubkach 200 g oraz kefir EKOlogiczny w butelkach 375 g. Nowy Sącz (OSM) oferuje kefir ekologiczny o zawartości tłuszczu 2%, w kubkach 380 g. Piątnica (OSM) proponuje jogurt naturalny Bio w kubkach 140 g.

Bakoma oferuje jogurty Bio: „gęste” w kubkach 140 g – naturalny, truskawkowy, z wiśniami, z jagodami, z morelami, z owocami leśnymi, ze śliwką oraz z bananem. Jogurty naturalne gęste dostępne są też w większych opakowaniach tj. 275 g.

Produkcją jedynie wyrobów ekologicznych zajmuje się Mleczarnia EkoŁukta. Ekologiczne wyroby produkowane są z mleka pochodzącego z certyfikowanych gospodarstw zlokalizowanych na terenach Warmii i Mazur. W procesie produkcji nie są wykorzystywane syntetyczne dodatki oraz substancje wspomagające, takie jak barwniki, konserwanty, przeciwutleniacze, substancje powlekające. W portfolio firmy znajdują się: ekologiczne mleka fermentowane, jogurt naturalny Eko, jogurt naturalny typ grecki Eko oraz jogurt jagoda z ziarnami zbóż Eko, maślanka naturalna Eko, mleko zsiadłe Eko.

Na polskim rynku produktów ekologicznych działają też gospodarstwa ekologiczne. Rodzinne ekologiczne gospodarstwo rolne Eko-Kniaź, o łącznej powierzchni 250 ha (położone w miejscowości Grabowo w powiecie szczecineckim) oferuje Eko-Kniaź kefir Bio oraz Eko-Kniaź jogurt Bio naturalny w kubkach 250 ml i 450 ml, Eko-Kniaź maślanka Bio, w kubkach 250 ml i 450 ml.

Na naszym rynku dostępne są też mleka fermentowane od zagranicznych producentów. Leeb Vital oferuje jogurty: owczy jogurt o smakach – waniliowym, jagodowym, malinowym, truskawkowym, mango, naturalnym oraz kozi jogurt jagodowy, kozi jogurt malinowy, mango, waniliowy, wszystkie produkty to bio w kubkach 125 g. Z kolei Söbbeke proponuje jogurty naturalne Bio o zawartości tłuszczu 0,3%, 1,5%, 3,8%, w kubkach o pojemności 150 g i 500 g. Bergerie w swoim portfolio posiada owczy kremowy jogurt grecki Bio, owczy kremowy jogurt naturalny Bio, Kozi jogurt o smaku waniliowym Bio, kozi jogurt naturalny Bio, owczy jogurt mango-marakuja Bio, owczy jogurt z borówkami Bio. Jogurty dostępne są w kubkach 125 g lub 400 g.

Temar (PPH) poleca Andechser Bio Kefir cytrynowy (1,5% tłuszczu) w butelkach, Andechser Bio jogurt pitny w kubkach o smakach mango lub malina, o zawartości 3,5% tłuszczu.

Rynek ekologicznego masła i śmietany

Liderami na rynku masła ekologicznego w Europie są Francuzi, Duńczycy oraz Niemcy. Produkcja ekologicznego masła w tych krajach w 2019 r. kształtowała się na poziomie od około 14 000 ton do ponad 17 000 ton. Polska (z produkcją masła ekologicznego na poziomie 35 ton) uplasowała się na 9. pozycji wśród krajów europejskich.

Ekologiczne masła proponują m.in.:

• Grupa Mlekovita: Bio ekologiczne masło ekstra, w kostkach 100 g i 200 g,
• Grupa Polmlek: Masło Ekstra Eko, w kostkach 170 g.

W produkcji ekologicznej śmietany liderem okazała się Wielka Brytania, na kolejnych pozycjach natomiast znalazły się Francja, Dania oraz Austria. Produkcja ekologicznej śmietany w tych krajach w 2019 r. wynosiła od około 5700 ton w Austrii do 12 000 ton w Wielkiej Brytanii. W Polsce roczna produkcja ekologicznej śmietany w tym samym czasie wyniosła 50 ton, dzięki czemu Polska znalazła się na 9. miejscu wśród krajów europejskich w produkcji tego towaru.

W ofercie firmy Bakoma dostępna jest śmietana jogurtowa bio, w kubkach 180 g. Piątnica (OSM) oferuje Śmietanę 18% Bio w kubkach. Nowy Sącz (OSM) proponuje Śmietanę 18% Ekologiczna w kubkach 200 g.

Rynek serów bio

Na rynku ekologicznych serów w Europie prym wiodą Niemcy i Holendrzy. W 2019 r. roczna produkcja ekologicznych serów w tych krajach wyniosła powyżej 50 tys. ton. W tym samym czasie nieco mniej, bo powyżej 40 tys. ton serów ekologicznych wytwarzali Francuzi, a powyżej 30 tys. ton – Austriacy. W Polsce produkcja ekologicznych serów wyniosła powyżej 500 ton, sytuując tym samym nasz kraj na 11. pozycji wśród krajów europejskich.

Ekologiczne sery to relatywnie bardziej popularne produkty na polskim rynku:

• Grupa Mlekovita: Ekologiczny ser w plastrach Gouda Bio 100 g, Ekologiczny ser z Gór Bio oraz Ekologiczny ser wędzony z Gór Bio, oba 300 g, a także Bio ekologiczny ser Gouda, w blokach 3,2 kg,
• Grupa Polmlek proponuje ser mozzarella Eko, wiórki 100 g,
• Bakoma: Serek homogenizowany o smaku waniliowym Bio oraz Serek homogenizowany truskawkowy Bio, w kubkach 140 g,
• Frąckowiak (ZPSiH): ser smażony Bio z Granowa.

Jako jedyny ser smażony w Polsce posiada certyfikat produktu ekologicznego. Ser powstaje z naturalnie zgliwiałego ekologicznego wiejskiego białego twarogu i ekologicznego masła extra. Producent sugeruje, że w celu uwydatnienia smaku i aromatu poleca się przed jedzeniem ogrzanie kubeczka w ciepłej wodzie lub w temperaturze pokojowej. Ser nie zawiera sztucznych dodatków smakowych i konserwujących, a o trwałości decyduje tradycyjne smażenie w wysokiej temperaturze.

• Nowy Sącz (OSM): Ser wędzony Gazduś ekologiczny, 80 g i 200 g, Paluszki Gazduś ekologiczny, 100 g oraz Rolada Sądecka Eko.
• Temar (PPH) proponuje pod marką Andechser: bio ser kozi w plastrach, bio camembert kozi, bio ser Bergblumenkäse w plastrach, ser Alpejski bio w plastrach oraz ser Michelangelo bio.
• Nowy Sącz (OSM) proponuje sery tj. ser wędzony Gazduś ekologiczny, 200 g, paluszki Gazduś ekologiczne, 100 g oraz rolada sądecka Eko, w opakowaniach 400 g.
• Eko-Kniaź oferuje twaróg chudy, półtłusty lub tłusty Bio, ok. 450 g i w mniejszych opakowaniach. W ofercie firmy są też sery naturalne świeże bio oraz z różnymi dodatkami: ser z ziołami prowansalskimi świeży Bio, ser z ziołami i papryką świeżą Bio, ser z kozieradką Bio, wszystkie w kawałkach około 350 g.

Konsument produktów ekologicznych

Rozwijający się trend ekokonsumpcji pozytywnie wpływa na rozwój produktów ekologicznych. Konsumenci preferują produkty wysokojakościowe, wytwarzane w sposób ekologiczny. Są zainteresowani towarami nieprzyczyniającymi się do degradacji środowiska (Szul, 2012). Zwracają uwagę na informacje umieszczone na etykietach żywności, na wartość odżywczą i oświadczenia zdrowotne. Obserwuje się pozytywne nastawienie do produktów ze szczegółowymi opisami etykiet i informacjami o wartości odżywczej. Dzięki większemu dostępowi do informacji dzisiejsi konsumenci są bardziej świadomi i zaniepokojeni o swoje zdrowie. Chcą spożywać pożywne jedzenie (Rana, Paul, 2017). Kwestie etyczne stanowią kolejny ważny czynnik przy wyborze produktów. Konsumenci coraz bardziej troszczą się o środowisko i dobrostan zwierząt. Część ludzi uważa, że żywność ekologiczna jest produktem etycznym. W badaniach przeprowadzonych na Słowacji wykazano również, że wytwarzanie produktów ekologicznych wpływa na postrzeganie społecznej odpowiedzialności biznesu przez konsumentów. Powody, dla których respondenci kupowali te produkty: wsparcie dla rolników produkujących mleko ekologiczne, wsparcie dla krajowych producentów mleka, wyższa jakość produktów i inne (Ubrežiová i in., 2019). Warto jednak dodać, że badając rosyjskich miejskich konsumentów wykazano, że spożycie żywności ekologicznej jest motywowane głównie dobrostanem osobistym, a proporcjonalnie mniej obawami społecznymi lub środowiskowymi. Panujący patriotyzm na rynku żywności może mieć pozytywny wpływ na rynek rodzimych produktów ekologicznych. Z badań przeprowadzonych wśród Słowaków (Ubrežiová i in., 2019) wynikło, że większość konsumentów wybierała krajowe ekologiczne produkty mleczne. Podkreśla się jednak problemy funkcjonowania tego rynku. Trzy czwarte słowackich badanych było zdania, że na rodzimym rynku nie ma wystarczającej ilości ekologicznych produktów mlecznych, co też potwierdzają badania przeprowadzone w Polsce (Ślubowska, 2020). Produkty ekologiczne są droższe od konwencjonalnych. Z badań wśród Słowaków wynika, że większość konsumentów jest skłonna zapłacić więcej, jeśli produkt jest wysokiej jakości, smaczny, ma odpowiedni skład i pochodzenie produkcji. Na rynku żywności ekologicznej kapitał marki ma silny wpływ na postrzeganą jakość i zachowanie konsumentów. Konsumentami produktów ekologicznych są przede wszystkim osoby z wyższym wykształceniem i korzystną sytuacją dochodową (Ślubowska, 2020). Kampania marketingowa powinna więc koncentrować się na osobach lepiej wykształconych i o wyższych dochodach, gdyż to one są szczególnie zainteresowane jakością produktów i ich składem.

Literatura

1. Komorowska, D. (2006). Perspektywy Rozwoju Rolnictwa Ekologicznego w Polsce, Problemy Rolnictwa Światowego, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego.
2. Kwasek, K. (2013). Z badań nad rolnictwem społecznie zrównoważonym (21). Żywność ekologiczna - regulacje prawne, system kontroli i certyfikacji, Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa.
3. Mutlu, N. (2007). Consumer attitude and behaviour towards organic food: Cross-cultural study of Turkey and Germany (Doctoral dissertation, University of Hohenheim).
4. Najwyższa Izba Kontroli https://www.nik.gov.pl/aktualnosci/rolnictwo-ekologiczne.html (dostęp 08.11.2019).
5. Patel, J., Modi, A., & Paul, J. (2017). Pro-environmental behavior and socio-demographic factors in an emerging market. Asian Journal of Business Ethics, 6(2), 189-214.
6. Petcu, C. D., Ciobotaru-Pîrvu, E., Oprea, O. D., & Ghimpe-Eanu, O. M. (2020). Ecological dairy products: healthy or just a trend?. Scientific Works, series C, Veterinary Medicine, 66(1), 87-95.
7. Przewodnik po rynku produktów ekologicznych, Materiał przygotowany przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi we współpracy z Urzędem Zamówień Publicznych, (2018).
8. Rana, J., & Paul, J. (2017). Consumer behavior and purchase intention for organic food: A review and research agenda. Journal of Retailing and Consumer Services, 38, 157-165.
9. Ślubowska M. (2020). Postawy młodych konsumentów na rynku towarów ekologicznych w Płocku i powiecie płockim. Praca dyplomowa, Kolegium Nauk Ekonomicznych i Społecznych, Politechnika Warszawska (promotor M. Piekut).
10. Szul E, (2012). Dekonsumpcja – Moda czy sposób na kryzys, Nierówności Społeczne a Wzrost Gospodarczy nr. 24.
11. Szymańska K., (2011). Żywność ekologiczna – rozwój a potrzeby społeczeństwa, Creativetime, Kraków.
12. Ubrežiová, I., Kráľová, T., & Kozáková, J. (2019). Factors influencing interest of Slovak consumers' in organic dairy products. Potravinarstvo Slovak Journal of Food Sciences, 13(1), 538-546.