Opakowania a środowisko

Sektor spożywczy, jako główny odbiorca opakowań ma olbrzymi wpływ na branżę opakowaniową i zachodzące w niej zmiany. Jest motorem napędowym rozwoju technologii opakowaniowych i wymusza zmiany podyktowane koniecznością zapewnienia bezpieczeństwa zdrowotnego produktów spożywczych oraz wygodą użytkowania, jakiej oczekują konsumenci. Według szacunków międzynarodowych, ok. 65% ogólnej produkcji opakowań wykorzystuje właśnie przemysł spożywczy. Dominują wśród nich papier – zwykle jako materiał opakowań zbiorczych oraz tworzywa sztuczne w postaci pojemników, butelek i folii. Produkcja tworzyw sztucznych wzrosła w ciągu pół wieku ponaddwudziestokrotnie. Niestety większość opakowań plastikowych w ciągu pół roku trafia na wysypiska. Około 10% podlega spalaniu, a zaledwie 7% przetwarza się w celu ponownego użytku. Góry śmieci są problemem na całym świecie – im bardziej rozwinięte społeczeństwo tym więcej produkuje śmieci. Masa zużytych opakowań obciążających środowisko, przypadających rocznie na jednego mieszkańca Polski, wynosi ok. 70 kg i jest jeszcze znacznie mniejsza niż w Europie Zachodniej. Problem ten jest jednak u nas coraz bardziej odczuwalny, głównie ze względu na brak sprawnego systemu zbiórki i utylizacji zużytych opakowań, a także narastające w zastraszającym tempie zaśmiecanie środowiska naturalnego oraz zaleganie latami odpadów na wysypiskach. Kluczowym zagadnieniem jest obecnie stworzenie rozwiązań systemowych umożliwiających ich odzyskanie z rynku, przetworzenie i przygotowanie do ponownego wykorzystania. Procesy te określamy mianem recyklingu. W rozumieniu ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 roku o odpadach – recykling, to taki odzysk, który polega na powtórnym przetwarzaniu substancji lub materiałów zawartych w odpadach w procesie produkcyjnym w celu uzyskania substancji lub materiału o przeznaczeniu pierwotnym lub o innym przeznaczeniu, w tym też recykling organiczny, z wyjątkiem odzysku energii. Istnieje wiele rodzajów recyklingu, a każdy z nich bazuje na innych metodach odzyskiwania odpadów w celu powtórnego użytku. Wspólna dla tych wszystkich metod jest zasada, że recykling nie może stwarzać zagrożenia dla życia lub zdrowia ludzi oraz zagrażać środowisku.

Obowiązek odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych i poużytkowych, zgodnie z ustawą z dnia 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i depozytowej (Dz. U. 63 z dnia 22 czerwca 2001 poz. 639 z późn. zm.), ciąży na producentach i importerach wprowadzających na rynek krajowy produkty wymienione w załącznikach nr 2 i 3 do ww. ustawy. Opakowania jednostkowe i zbiorcze stosowane w branży spożywczej i handlu, które podlegają przepisom ustawy, to np.: pojemniki z tworzyw sztucznych, puszki z blachy stalowej, butelki i słoiki szklane, opakowania wielowarstwowe wykonane z co najmniej dwu różnych materiałów, których nie można rozdzielić w sposób ręczny lub przy zastosowaniu prostych metod fizycznych (np. papieru, tektury, folii z tworzyw sztucznych i aluminium).

Z treści ustawy wynika, że producenci i importerzy wprowadzający na rynek krajowy produkty w opakowaniach, mają obowiązek:

• zgłosić marszałkowi województwa (bez wezwania) fakt rozpoczęcia działalności podlegającej zapisom ustawy, w ciągu 30 dni. Likwidację takiej działalności należy zgłosić w ciągu 14 dni. Brak takich zgłoszeń karany jest grzywną
• zapewnić odzysk i recykling odpadów opakowaniowych i poużytkowych na poziomie określonym przepisami
• złożyć coroczne sprawozdanie o masie i ilości wprowadzonych na rynek określonych ustawą produktów i ich opakowań oraz osiągniętych poziomach odzysku i recyklingu, oraz roczne sprawozdanie o wysokości należnej opłaty produktowej. Niezłożenie sprawozdań zagrożone jest karą grzywny
• prowadzić dodatkową ewidencję umożliwiającą ustalenie uzyskanych poziomów odzysku i recyklingu oraz obliczenie opłaty produktowej, a dokumentację przechowywać przez 5 lat
• wpłacać na odrębny rachunek bankowy do urzędu marszałkowskiego należną opłatę produktową, do 31 marca roku kalendarzowego następującego po roku, którego opłata dotyczy.

Jeśli podmiot wprowadzający na rynek opakowania nie podejmie żadnych działań związanych ze zbiórką i recyklingiem zostanie obciążony tzw. opłatami produktowymi, które musi odprowadzić na konto urzędu marszałkowskiego. Przedsiębiorca może, zatem we własnym zakresie odbierać z rynku i poddawać procesowi recyklingu zużyte opakowania. Jeśli osiągnie wymagany w przepisach poziom odzysku będzie zwolniony z opłat, musi jednak ponieść koszty działań związanych z samą zbiórką i recyklingiem. Innym rozwiązaniem jest powierzenie tych zadań wyspecjalizowanej firmie zewnętrznej, a jemu pozostanie odpowiedzialność za wykonanie i rozliczenie z tych działań.

Najprostszą formą realizacji obowiązków ustawowych jest powierzenie wszystkich czynności organizacji odzysku. To ona, za stosowną opłatę (zwykle niższą od opłaty produktowej), wykona wszystkie czynności (od zbiórki po sprawozdawczość) i przejmie na siebie odpowiedzialność za prowadzone działania.