Potencjał ekonomiczny sektora mlecznego na Ukrainie (część 2)

Po przedstawieniu ogólnej sytuacji w produkcji, spożyciu mleka i przetworów mlecznych na Ukrainie oraz pokazaniu ogólnej sytuacji na poziomie gospodartw mlecznych na Ukrainie w części pierwszej artykułu (poprzedni numer), w tej części poruszone zostaną następujące zagadnienia: sytuacja w przetwórstwie mleka na Ukrainie, handel zagraniczny produktami mlecznymi oraz prognozy rozwoju rynku mleka na Ukrainie w 2009 roku.

Charakterystyka ukraińskiego przetwórstwa mlecznego

Przetwórstwem mleka na Ukrainie w 2008 roku zajmowało się około 300 mleczarni. Liczba dużych oraz średnich przetwórni mleka na Ukrainie w latach 2003-2008 zmalała o 26% (z 408 do 300 podmiotów). Według ekspertów liczba zakładów przetwórczych będzie dalej stopniowo maleć. W roku 2009 roku przewiduje się zmniejszenie tej liczby o kolejne 20-25% na skutek rosnącej konkurencji na rynku mleka surowego, malejącego popytu na produkty mleczarskie, rosnącymi wymaganiami handlu w stosunku do przetwórstwa. Ostra konkurencja na rynku mleka i artykułów mlecznych w 2009 roku doprowadzi do zamknięcia wielu małych i średnich firm. Według analityków blisko 61 % rynku mleka spożywczego pełnego w 2007 roku należało do małych firm, a ta druga część rynku rozdysponowana była pomiędzy podstawowymi liderami takimi jak: – Unimilk-Ukraina (9,9 %), Wimm-Bill-Dan (8,5%), Milkiland-Ukraina (6,2%), Laktalis – Ukraina (5,8%), Zapadnaja Molocznaja Grupa (4,7%), Molocznaja kompanija „Galiczina”(3,8%). Obserwuje się ciągły proces koncentracji mleczarni, głównie przez wykup udziałów słabszych mleczarni przez największe firmy. Koncentracja w branży następuje też na skutek tworzenia grup strategicznych oraz aliansów. Na przykład grupy firm, które weszły do pierwszej piętnastki liderów na rynku w 2005 roku to: Awal, Gadjacz-Szyszaky, Herkules, Rejnford, Ukrprodukt. Według analityków w 2005 roku firmy z piętnastki liderów miały około 45% udziału w krajowym rynku artykułów mleczarskich [Rybak 2005], w porównaniu do 37% w 2003 roku [Shevelova 2004]. Obserwuje się pewne tendencje do wzmocnienia pozycji ukraińskich firm (Milkilend, Junimilk), które były w pierwszej piątce liderów w 2007 roku, w porównaniu z pozycją rosyjskich korporacji transnarodowych takich jak: Galakton i Wimm-Bill-Dann oraz francuskiej Laktalis. Szacuje się, że w 2008 roku pierwsza „dziesiątka” mleczarni kontrolowała około 50% rynku. W ostatnim okresie na Ukrainie umocniła się pozycja znanych marek handlowych, chociaż działa również wielu niemarkowych tanich lokalnych producentów.

Na sytuację na ukraińskim rynku ma wpływ aktywność firm zagranicznych. Firmy te nie dopuszczają na swoje rynki towarów ukraińskich ze względu na ich niższą jakość. Próbują one sprzedawać nadmiar swoich towarów na rynku ukraińskim. Pojawiają się produkty z Polski, Austrii, Danii i Niemiec.

Można zauważyć, że na rynku artykułów mlecznych umacnia się pozycja kapitału rosyjskiego i coraz mniejszy jest udział małych firm ukraińskich. Rosyjskie firmy dążą do zakładania na Ukrainie filii swoich przedsiębiorstw lub tworzenia własnych firm. Na przykład rosyjska „Junimilk International” skupiająca 12 mleczarni w Rosji i będąca drugim, co do wielkości producentem wyrobów mlecznych zainwestowała w swoją filię – holding „Junimilk Ukraina” w skład, którego wchodzi grupa „Galakton” i korporacja „Fanni”. Zakład „Fanni” produkuje 45 rodzajów produktów mlecznych. Kijowski zakład „Galakton” został utworzony przez Rosjan w 2002 roku i kontroluje 13% rynku, a jej obrót wynosił około 80 mln USD rocznie.

Tabela 1. Bilans mleka i wyrobów mlecznych na Ukrainie w latach 2000-2008 [tys. ton mleka]

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Derżkomstatu Ukrainy

Ważnym konkurentem „Junimilk Ukraina” jest grupa „Wimm-Bill-Dan”, która kontroluje 8,5% ukraińskiego rynku wyrobów mlecznych. W ostatnim okresie nasiliła się konkurencja pomiędzy producentami o rynki zbytu. Środek ciężkości tej konkurencji przemieścił się ze stolicy do regionów. Wiele dużych firm w regionach upatruje rezerw rozszerzenia swojej obecności na rynku ukraińskim. W wyniku konsolidacji firm „Fanni” i „Galakton” holding „Junimilk” umocnił swoją dominację w regionach: Centralnym i Naddnieprzańskim. W regionie zachodnim liderem jest „Kowel-Mołoko”, we wschodnim – „Charkowski Kombinat Mleczny”, wchodzący w skład „Wimm-Bill-Dan”, w regionie południowym – „Laktalis Ukraina” i „Fanni”. Dużą rolę na ukraińskim rynku mlecznym odgrywają też firmy średniej wielkości.

Zwiększenie produkcji oraz sprzedaży produktów przemysłu mlecznego obserwuje się od 2001 roku (tylko w 2008 roku produkcja zmniejszyła się w porównaniu do 2007 roku o 25,7%). Jednym z kierunków strategicznych rozwoju ukraińskiej branży mleczarstwa jest zwiększenie ilości mleka przerabianego przez mleczarnie. W 2007 roku było to zaledwie 48%. Dąży się do zwiększenia popytu wewnętrznego oraz eksportu (tab. 1).