Napoje prozdrowotne: Napoje z dawką zdrowia

Żywność prozdrowotna to produkty spożywcze, które w bezpośredni sposób pozytywnie wpływają na nasz organizm. Czasami jest ona nazywana żywnością funkcjonalną. To żywność, którą ze względu na skład lub sposób produkcji przeznacza się do zaspokajania potrzeb żywieniowych szczególnych grup konsumentów. Takimi szczególnymi odbiorcami są m.in. niemowlęta i małe dzieci, osoby stosujące diety niskokaloryczne w celu utraty wagi, ludzie o szczególnym zapotrzebowaniu żywieniowym wynikającym z ich stanu zdrowia oraz osoby nietolerujące glutenu czy laktozy.

Żywność wzbogacana to środki spożywcze, do których dodano witaminy, składniki mineralne lub substancje, o których mowa w rozporządzeniu (UE) nr 1925/2006. Główną funkcją wzbogacania jest uzupełnianie niedoborów witamin i minerałów w organizmie człowieka. Obowiązkowo wzbogacane są sól kuchenna (jod) oraz tłuszcze roślinne (w witaminy A i D). Jednocześnie warto podkreślić, że nie można wzbogacać niektórych produktów, takich jak owoce, warzywa, mięso, drób, ryby oraz alkohol. Wzbogacanie artykułów spożywczych jest dobrowolne i pozostaje zawsze w gestii pomysłodawcy i producenta określonych dóbr, ale muszą pozostawać zgodne z literą prawa.

Podbijanie składu żywności 

Współczesny styl życia i permanentny brak czasu powodują, że często odżywiamy się nieregularnie, korzystamy z gotowych, wysoko przetworzonych produktów lub mało zróżnicowanych posiłków. Między jednym a drugim zadaniem spożywamy kawę, herbatę, napoje gazowane, które wypłukują wybrane składniki z naszego organizmu. To bardzo często powoduje zachwianie równowagi witaminowo-mineralnej i może przyczynić się do nieprawidłowego działania różnych układów – właśnie dlatego dostępna jest żywność wzbogacana. Produkty wzbogacane są też w związku z obniżeniem zawartości niektórych składników w trakcie samego procesu produkcyjnego lub gdy dla danej grupy docelowej wybrany składnik jest kluczowy do zachowania zdrowia. 

Dodatkami mogą być substancje wspierające układ odpornościowy (tj. cynk, witaminy: D3, B6, C), kostny (wapń czy wit. D) czy nerwowy (magnez, witaminy z grupy B), metaboliczny (fitosterole), białko (osoby trenujące) lub uzupełniające ewentualne niedobory wybranych składników w naszym organizmie. W końcu mogą to być produkty, ze składu których celowo wyeliminowano pewne substancje (gluten, laktoza), tworząc w ten sposób propozycje dla danej grupy docelowej. 

Obecnie żywność korzystną dla zdrowia można podzielić na żywność tradycyjną, niosącą określone korzyści zdrowotne, żywność wzbogaconą oraz żywność alternatywną pozytywnie wpływającą na zdrowie lub eliminującą pewne przypadłości zdrowotne u określonej grupy osób. 

Mleko i napoje tradycyjne 

Należy podkreślić, że istnieje szereg produktów tradycyjnych, które z natury mają pozytywny wpływ na nasze zdrowie i uważane są za naturalne produkty funkcjonalne. Należą do nich w kategorii napojów m.in. mleko (krowie, kozie czy owcze), jogurty maślanki oraz kefiry ze szczególnym naciskiem na produkty w wersjach naturalnych. 

Mleko 

Przede wszystkim zacznijmy od tego, że już samo mleko krowie jest wartościowym produktem sprzyjającym zdrowiu (bez względu na pochodzenie gatunkowe). Mleko, rozłożone na proste związki chemiczne, składa się przede wszystkim z wody, tłuszczu, laktozy, białka, witamin (z grupy B oraz A, D, K i E) oraz minerałów (magnez, potas, wapń). Ogólnie przyjmuje się, że mleko w 100 g zawiera 4,9 g węglowodanów, 2,0 g tłuszczu, 3,3 g białka oraz 0,1 g soli. Pozbawione jest błonnika, w związku z czym nie będzie długo zalegać w żołądku. 

Skład mleka jest zależny od uwarunkowania genetycznego zwierzęcia. Ogólnie uważa się, że im zwierzę ma lepszą opiekę i żywienie (czyli ma zapewniony tzw. dobrostan), tym końcowy produkt charakteryzuje się wyższą jakością. Składnikiem białkowym mleka jest serwatka. Stanowi ona od 15 do 20% wszystkich białek występujących w mleku. Główną proteinę mleczną stanowi kazeina, która redukuje łaknienie i dostarcza do organizmu człowieka wapń. Dzięki temu mleko uważane jest za produkt, który buduje kości.

Właściwości zdrowotne mleka wynikają z zawartości składników odżywczych, które znajdują się w jego składzie. Mleko krowie przede wszystkim jest napojem lekkostrawnym. Stanowi znakomite źródło wapnia, przez co przy regularnym piciu, redukuje ryzyko powstawania osteoporozy. Dzięki bogactwu witamin z grupy B mleko krowie zapobiega chorobom skóry, niweluje procesy starzenia i wspomaga procesy regeneracyjne cery. 

Rozróżnia się mleko surowe, czyli produkt naturalny uzyskiwany w procesie dojenia zwierząt mlecznych (do takiego mleka nic nie dodano i nic z niego nie ujęto) oraz mleko spożywcze, czyli mleko przeznaczone do konsumpcji, poddane odpowiednim procesom technologicznym. Mleko może też być produkowane w wersji bezlaktozowej. Tego typu produkty są przeznaczone dla osób nietolerujących laktozy. Mleka takie znajdziemy w portfolio mleczarni: Łowicz (OSM), Mlekpol (SM), Grupa Mlekovita, Grupa Polmlek, Wart-Milk (OSM). 

Mleko spożywcze produkowane jest przez kluczowych producentów i stanowi ich podstawową bazę sprzedażową. Najbardziej popularne jest mleko krowie. Na półkach dostępne są także mleko kozie (Agro-Danmis, Wart-Milk OSM) czy owcze (Temar PPH). 

Mleko kozie – ze względu na mniejszą zawartość laktozy niż mleko krowie – zaleca się osobom nietolerującym laktozy. W porównaniu z mlekiem krowim jest bogatsze w składniki mineralne (wapń, cynk, potas, fosfor, miedź). W porównaniu do mleka krowiego zawiera także więcej witaminy A i niacyny. Jest zalecane osobom cierpiącym na zapalenie płuc czy gruźlicę. Ze względu strukturę białka okazuje się łatwiej przyswajalne przez alergików. Pozytywnie wpływa na perystaltykę jelit, jest nieodzowne w przypadku nieżytu żołądka. W mleku kozim zawarte są probiotyki, które stają się pożywką dla naturalnej flory bakteryjnej. Mleko kozie produkowane jest głównie przez firmę Agro-Danmis oraz niszowych producentów ekologicznych. 

Rocznie na całym świecie produkuje się około 8,2 mln ton mleka owczego (1,5% całej ilości produkowanego surowca). Z roku na roku zainteresowanie nim rośnie, właśnie ze względu na korzyści zdrowotne i ciekawy smak. W Polsce produkcja tego mleka kształtuje się na poziomie 1000 ton rocznie.

Mleko owcze zawiera więcej tłuszczu niż mleko krowie, są to w dużej mierze kwasy tłuszczowe o krótkich łańcuchach, co sprawia, że są lekkostrawne. Dodatkowo wyższa tłustość mleka owczego nie ma negatywnego wpływu na cholesterol, a wręcz przeciwnie. Kolejną zaletą mleka owczego okazuje się wysoka zawartość białka. Zawiera ono prawie dwa razy więcej białka niż mleko krowie, a także wiele witamin: A, E, C oraz witaminy z grupy B. Jest ono również bogate w potas, fosfor, sód oraz biotynę. Mleko owcze wyróżnia się wysoką zawartością wapnia – 100 g mleka owczego dostarcza aż 19% dziennego zapotrzebowania na wapń.

Mleko owcze to w Polsce nadal produkt niszowy, mimo że ma wiele prozdrowotnych właściwości. Wysoka zawartość wapnia i białek ma pozytywny wpływ na strukturę kości oraz zębów, ale również wspiera naszą odporność. Mleko owcze poprawia kondycję naszej cery. Dzięki obecności specyficznych aminokwasów ma pozytywny wpływ na ciśnienie krwi. Mogą je spożywać kobiety w ciąży ze względu na wysoką zawartość kwasu foliowego. Mleko owcze jest źródłem witaminy B2 (ryboflawina) i witaminy B12 (kobalamina). To świetna opcja dla niemowląt, dzieci i sportowców. Mleko owcze zawiera laktozę, jak każde mleko pozyskiwane od ssaków. Ilość laktozy w mleku owczym jest podobna do ilości w mleku krowim.

Pochodnymi mleka są napoje fermentowane: jogurty, maślanki i kefiry. Mleczne napoje prozdrowotne to produkty, które nie tylko dostarczają składników odżywczych, ale również mają inny korzystny wpływ na zdrowie.