Choroby cywilizacyjne a dodatki do żywności

Anoreksja, bulimia, niedożywienie

Przykładem chorób cywilizacyjnych, które dotykają przede wszystkim młodych ludzi (dziewczęta i kobiety w wieku 10-13 lat oraz 16-21 lat) są anoreksja i bulimia. Anoreksja, to inaczej jadłowstręt psychiczny, czyli zaburzenie odżywiania się polegające na celowej utracie masy ciała oraz stałe podtrzymywanie tej utraty przez osobę chorą. Choroba szybko wyniszcza organizm, zaś zaleczona pozostawia po sobie nieodwracalne zmiany w organizmie. Gdy nie jest leczona, prowadzi do śmierci. Znacznie częściej w porównaniu do anoreksji, występuje bulimia, zwana inaczej żarłocznością psychiczną, jest chorobliwym objadaniem się. Choroba ta ma podłoże psychiczne. Osoby chore na bulimię objadają się, a następnie stosują różne sposoby na redukcję masy ciała, głównie poprzez wywoływanie wymiotów lub okresowe głodówki. Osoby chore na tę chorobę najczęściej czują się głodne, nawet tuż po posiłku. Leczenie obu chorób jest realizowane przez specjalistów, przede wszystkim psychologa i dietetyka. Przyjmowanie odpowiednio zbilansowanych pokarmów jest istotnym elementem terapii. W przypadku bulimii ważna jest eliminacja cukrów prostych z pożywienia, podobnie jak w przypadku otyłości.

Z drugiej strony, problemem społecznym jest również niedożywienie, które dotyczy szczególnie dzieci. Szacuje się, że niedożywionych jest około 30% dzieci w wieku szkolnym. Paradoksalnie, niedożywienie może dotyczyć także osób otyłych. Blisko połowa osób z otyłością ma deficyt witaminy C i/lub kwasu foliowego w organizmie. Z tego powodu, produkcja artykułów mleczarskich może również uwzględniać takie modyfikacje składu produktów, aby pomóc tym grupom społeczeństwa uporać się z dręczącymi chorobami. W przypadku anoreksji pomocne mogą okazać się produkty suplementowane składnikami mineralnymi i/lub witaminami, białkami serwatkowymi, korzystnymi frakcjami lipidowymi. W przypadku bulimii natomiast pomocne mogą być produkty mleczarskie niskoenergetyczne, niskosłodzone i niskotłuszczowe, ale bogate w błonnik.

Cukrzyca typu 2

Jest to choroba nieinsulinozależna, charakteryzująca się występowaniem hiperglikemii, hiperlipidemii i hiperaminoacydemii. Często ma podłoże genetyczne, ale jej wystąpieniu sprzyja również otyłość (80% osób chorujących na cukrzycę typu 2). W Polsce choruje na nią ok. 2 mln osób. Leczenie dietetyczne jest niezbędne w tym typie cukrzycy i bardzo często może wystarczyć do wyrównywania glikemii. Dieta pozwalająca na normalizację masy ciała również prowadzi do ustąpienia objawów choroby. W diecie należy ściśle kontrolować podaż cukrów prostych (laktozy, fruktozy, sacharozy), kontrolować podaż nasyconych kwasów tłuszczowych i cholesterolu, zaś zwiększyć podaż cukrów złożonych (błonnika) i nienasyconych kwasów tłuszczowych.

Produkcja wyrobów mleczarskich zgodnie z zaleceniami żywieniowymi dla osób chorych na cukrzycę typu 2 jest możliwa. Redukcję cukrów przyswajalnych, szczególnie laktozy i glukozy można zrealizować na drodze fermentacji mlekowej prowadzonej przez bakterie kwasu mlekowego, tak jak to się dzieje w produkcji serów dojrzewających.

Sery podpuszczkowe dojrzewające zawierają węglowodany (ogółem) na poziomie 0,1-0,2 g/100 g. Jak wspomniano, mleczne napoje fermentowane zawierają sporo cukrów przyswajalnych, zatem dostosowanie ich do potrzeb osób chorych na cukrzycę typu 2 polegać powinno m.in. na redukcji ilości cukru dodanego i wykorzystaniu bakterii mlekowych do pełnego rozłożenia laktozy i glukozy. Wspomagające jest zastosowanie dodatku błonnika do produktów, bowiem zmniejsza on wchłanianie z pożywienia glukozy, cholesterolu i triacylogliceroli. Trzeba także zwrócić uwagę na zwiększoną utratę składników mineralnych i witamin, którymi można suplementować produkty mleczarskie. Należy podkreślić, że podobnie jak w wielu innych chorobach cywilizacyjnych, cukrzycy typu 2 zapobiega regularna aktywność fizyczna (poprzez korzystny wpływ na metabolizm glukozy i reakcję komórek na insulinę).

Osteoporoza

Osteoporoza, zwana także zrzeszotowieniem kości, jest chorobą, która cechuje się zmniejszeniem masy kostnej w jednostce objętości, ale przy zachowaniu prawidłowego stosunku minerałów do matrycy kostnej. Nieleczona, prowadzi do złamań kości. Prawidłowa podaż minerałów i czynników sprzyjających ich wbudowywaniu w masę kostną jest podstawą terapii w przypadku stwierdzenia osteoporozy lub jej zapobieganiu. Wśród ważnych składników mineralnych najczęściej wymieniany jest wapń, chociaż nie tylko on odpowiada za prawidłową gęstość masy kostnej.

Jak wiadomo, produkty mleczarskie są najważniejszym źródłem wapnia w diecie człowieka. Paradoksem jest jednak, że osteoporoza występuje najczęściej w społeczeństwach rozwiniętych o wysokim spożyciu produktów mlecznych. Należy zatem pamiętać również o innych czynnikach istotnych dla kośćca i przyswajania wapnia: magnezie, fluorze, fosforze, witaminie D3, właściwych proporcjach między tymi składnikami w diecie oraz aktywności fizycznej (w Polsce poziom aktywności fizycznej osób dorosłych jest jednym z najgorszych w Europie). Branża mleczarska od dawna oferuje produkty wzbogacane w wapń, obecnie oferta poszerzyła się o produkty suplementowane magnezem i/lub witaminą D3. W przypadku fluoru, jak na razie nikt nie ośmielił się wprowadzić na rynek produktów mlecznych fortyfikowanych fluorem, co najprawdopodobniej jest spowodowane niebezpieczeństwem łatwego przekroczenia dziennego zalecanego zapotrzebowania na ten mikroelement, a także objawami ubocznymi towarzyszącymi przedawkowaniu.