Żywność funkcjonalna: Bliżej potrzeb klienta

Definicja żywności funkcjonalnej

Mimo rozlicznych badań i analiz dotyczących żywności funkcjonalnej w dalszym ciągu pojęcie „żywność funkcjonalna” nie jest zdefiniowane w Europie w żadnym powszechnie obowiązującym akcie prawnym zarówno na poziomie unijnym jak i krajowym. Oczywiście żywność funkcjonalna w UE podlega wszystkim przepisom legislacyjnych obowiązującym w tej dziedzinie każda żywność wyprodukowana w Unii Europejskiej. Są natomiast przepisy dotyczące niektórych rodzajów żywności funkcjonalnej, tj. żywności wzbogacanej czy tzw. żywności nowej.

Próbę stworzenia definicji żywności funkcjonalnej podjęto w 1999 roku. Opublikowanie wówczas raport znany pod nazwą FUFOSE (Functional Food Science in Europe), w którym uznano, iż żywność może być uznana za funkcjonalną, jeżeli udowodniono jej korzystny ponad efekt odżywczy wpływ na jedną lub więcej funkcji organizmu. Wpływ ten ma polegać na poprawie stanu zdrowia oraz samopoczucia i/lub zmniejszaniu ryzyka chorób. Żywność funkcjonalna musi przypominać swoją postacią żywność tradycyjną i wykazywać korzystne działanie w ilościach zwyczajowo spożywanych z dietą. Opisany wpływ musi być odpowiednio udokumentowany naukowo.

Podobne stanowisko uznaje także American Dietetic Association (ADA), która podkreśla w swoim oficjalnym stanowisku, iż żywność funkcjonalna może korzystnie wpłynąć na stan zdrowia klienta i o ile spełnia wymagania prawne i żywieniowe – może nie tylko być wartościowym produktem żywnościowym, ale także redukować ryzyko zachorowania na niektóre choroby. W USA instytucją, która zajmuje się kontrolą jest Food & Drug Administration (FDA).

Mimo przyjętej w pewnym stopniu uznawanej definicji w dalszym ciągu pewien problem budzi nazewnictwo. Początkowo nazywano ją zdrową żywnością, ale uznano tę nazwę za niepoprawną, następnie żywnością specjalnego przeznaczenia, żywnością bioaktywną. Nazwa żywność funkcjonalna też budzi pewne zastrzeżenia, bowiem słowo „funkcjonalna” może być przez konsumentów także postrzegana w szerszym aspekcie tj. struktura produktu, wygoda użytkowania. Niektóre autorytety skłaniają się do nazwania takiej żywności „prozdrowotną” – jako synonimu produktów pozytywnie wpływających na zdrowie. Definicja ta jednak nie jest do końca dobra, bowiem trudno mówić o długoterminowej prozdrowotności produktów np. energetycznych.

Podział żywności funkcjonalnej

Żywność funkcjonalna ze względu na swój złożony charakter może mieć bardzo szeroki zakres klasyfikacyjny. Do kategorii żywności funkcjonalnej na świecie można zaliczyć m.in. żywność projektowaną, nutraceutyki, żywność fortyfikowaną lub tzw. medical food.

Do kategorii tej zaliczyć można m.in. produkty naturalne o wysokiej koncentracji wybranych składników odżywczych, przyprawy zawierające bioaktywne składniki, żywność zawierającą antyoksydanty, bakterie kwasu mlekowego o charakterze probiotyków, oligosacharydy (prebiotyki), poliole, białka, NNKT i kwasy omega 3 oraz witaminy i składniki mineralne.

Z punktu widzenia rozwoju rynku do najbardziej popularnych produktów należą m. in.: wyroby wzbogacone w wapń, margaryny i masła zawierające kwasy omega 3 i wykazujące zdolności redukujące cholesterol oraz napoje fermentowane zawierające żywe kultury bakteryjne (probiotyki).

Główną kategorią żywności funkcjonalnej w Europie są produkty nabiałowe (prawie 50%) oraz zbożowe (ok. 30%). W USA i Japonii produkty funkcjonalne zdominowały napoje funkcjonalne (60%) oraz produkty zbożowe (USA, 20%) lub wyroby cukiernicze (Japonia, 15%).