Zanieczyszczenie mikrobiologiczne powietrza w zakładach mleczarskich
Obserwuje się ponadto sezonowość wzrostu liczby drobnoustrojów w okresach późnej wiosny, lata i wczesnej jesieni, co wynika z wysokiego stężenia drobnoustrojów w powietrzu atmosferycznym. Wysokie zanieczyszczenie mikrobiologiczne powietrza zwykle występuje w pomieszczeniach mających kontakt z otoczeniem zewnętrznym (odbiór mleka, magazyny, szatnie), stąd drobnoustroje mogą rozprzestrzeniać się do innych pomieszczeń. Powietrze magazynów gotowego produktu, surowca i opakowań, jest istotnym czynnikiem krytycznym, szczególnie w sytuacji bezpośredniego kontaktu z pomieszczeniami produkcyjnymi (w przypadku braku śluz przejściowych). W okresach dużego stężenia drobnoustrojów w powietrzu atmosferycznym należy zalecić stosowanie filtracji przed wprowadzeniem powietrza w obszar produkcyjny. Należy również wyraźnie oddzielić środowisko zewnętrzne i produkcyjne poprzez wydzielenie śluz wejściowych dla surowców i personelu.
Ważnym czynnikiem zanieczyszczenia powietrza w zakładach przemysłowych jest stan higieniczno-sanitarny pomieszczeń. Obecność zanieczyszczeń pyłowych podczas produkcji, w szczelinach podłogi, wzrost grzybów na przegrodach budowlanych, rozwój biofilmów na powierzchniach produkcyjnych, urządzeniach, aparaturze czy narzędziach, to przykłady zaniedbań w zakładach produkcyjnych, które przyczyniają się do wzrostu liczby drobnoustrojów w powietrzu.
Wtórne źródła, które niezwykle trudno ujawnić, mogą pełnić wiodąca rolę w utrzymaniu odpowiedniego stanu higienicznego powietrza w zakładzie produkcyjnym. Często zanieczyszczone systemy wentylacyjne i klimatyzacyjne, w których mikroorganizmy rozwijają się na skutek kondensacji pary wodnej oraz obecności cząstek kurzu, mogą być źródłem drobnoustrojów w powietrzu produkcyjnym. W 1g kurzu liczba drobnoustrojów może dochodzić nawet do poziomów: 104-107 jtk bakterii/g oraz 6×103 - 3×106 jtk grzybów/g. Kontrola czystości mikrobiologicznej systemów wentylacyjnych i klimatyzacyjnych jest istotnym punktem higieny w zakładzie produkującym żywność (Gutarowska, 2007). Odpowiednio dobrana atmosfera wentylacyjna musi usuwać zanieczyszczone powietrze, chronić przez warunkami, które sprzyjają rozwojowi drobnoustrojów. Ilość powietrza wymienianego powinna być ustalona na podstawie bilansu ciepła i wilgotności, a kierunek przepływu powietrza zawsze musi następować od strefy czystej do bardziej zanieczyszczonej (Kołożyn-Krajewska, 2000).
Źródła drobnoustrojów w powietrzu produkcyjnym przedstawiono na rysunku 2.
Rysunek 2. Źródła drobnoustrojów w powietrzu pomieszczeń produkcyjnych (Gutarowska, 2007)
Stopień zanieczyszczenia mikrobiologicznego powietrza w zakładach przemysłowych z uwzględnieniem zakładów mleczarskich
W pomieszczeniach produkcyjnych obecna jest typowa mikroflora saprofityczna – bakterie, grzyby strzępkowe, drożdże i wirusy. Liczba mikroorganizmów, w zależności od zakładu, wynosi od kilku komórek do 1,0×106 jtk/m3 powietrza. Najczęściej izolowanymi drobnoustrojami są grzyby strzępkowe z rodzajów Aspergillus, Penicillium, Cladosporium, Rhizopus, Mucor. W halach produkcyjnych obecne są również bakterie z rodzaju Micrococcus, Bacillus, Staphylococcus i inne rodzaje specyficzne dla produkcji (Gutarowska, 2007). W zależności od rodzaju pomieszczenia skład mikroflory może być różny, zależy to podobnie jak liczba drobnoustrojów, od ilości personelu, wpływu środowiska zewnętrznego, zanieczyszczenia surowców, wilgotności i temperatury. Nawet w obrębie jednego zakładu obserwuje się zróżnicowanie liczby i rodzaju drobnoustrojów w poszczególnych halach produkcyjnych i magazynach.