Analogi: Wyroby podobne i analogi – podróbki czy nowy trend w produkcji żywności?

Aspekty prawne

Ważna jest właściwa kategoryzacja otrzymywanych produktów, bowiem zapewnia pełną zgodność z przepisami prawa żywnościowego z zakresu stosowania dodatków do żywności. W załączniku I do Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1333/2008 w sprawie dodatków do żywności określono kategorię 01, którą stanowią produkty mleczne i ich analogi. W grupie tej wyróżniono między innymi:

• 01.6.2. fermentowane produkty śmietanowe i ich substytuty, zawierające żywe kultury bakterii
• 01.7.6. produkty serowe
• 01.8. analogi produktów mlecznych.

Do kategorii 01.6.2 należy przyporządkować fermentowane wyroby śmietanopodobne, ale już analog śmietanki trzeba przyporządkować do kategorii 01.8. Podobna kategoryzacja dotyczy modyfikowanych produktów serowych. Produkty seropodobne powinny znaleźć się w grupie 01.7.6, ale analogi serów – w kategorii 01.8. Należy podkreślić różnicę pomiędzy zwrotami „substytut” i „analog”. Substytutem jest produkt podlegający substytucji, czyli zamianie jednego lub kilku składników, którego proces technologiczny pozostaje bez zmian, zaś w efekcie powstaje produkt podobny do oryginału. Z kolei analog jest produktem podlegającym substytucji w znaczeniu zamiany jednego, a nawet wszystkich składników, jak również zmianie podlega proces technologiczny, zaś końcowym efektem jest produkt imitujący produkt oryginalny pod względem zapachu, konsystencji i/lub smaku.

Prawidłowa kategoryzacja warunkuje prawidłowy wybór i dawkowanie dopuszczonych dodatków do żywności, w myśl Rozporządzenia 1333/2008. Warto zwrócić uwagę na fakt, że w większości przypadków produkty podobne do oryginału podlegają podobnym obostrzeniom udziału dodatków, co ich oryginalne odpowiedniki. Z tym, że najczęściej produkty oryginalne charakteryzują się mniejszą swobodą doboru dodatków. Dla przykładu, do serów dojrzewających i produktów seropodobnych dojrzewających, zgodnie z zapisami wyżej wymienionego Rozporządzenia, przewidziano dodatek różnych barwników, między innymi z grup II, III i kilku dodatkowych nieprzyporządkowanych do żadnej z wymienionych grup np. annato (biksyna, norbiksyna). Do analogów serów wspomniane Rozporządzenie przewiduje natomiast dodatek tylko barwników z grupy II dopuszczonych do dozowania na poziomie quantum satis. Należy podkreślić, że w grupie tej nie jest wymieniony barwnik annato, za to z powodzeniem stosować można karoteny (E160a). Podobne różnice obowiązują w przypadku wyrobów podobnych i analogów śmietanki i mleka.

Z prawnego punktu widzenia, nazwy przetworów mlecznych, takie jak „śmietanka”, „masło”, „maślanka”, „ser”, „jogurt”, „kefir”, mogą być stosowane wyłącznie do produktów pochodzących z mleka, nazewnictwo i opakowanie nie powinny wprowadzać konsumentów w błąd. Dla przykładu, zgodnie z Rozporządzeniem Komisji (WE) nr 445/2007 z dnia 23 kwietnia 2007 r. ustanawiającym niektóre szczegółowe zasady w celu stosowania rozporządzenia Rady (WE) nr 2991/94 określającego normy dla tłuszczów do smarowania oraz stosowania rozporządzenia Rady (EWG) nr 1898/87 w sprawie ochrony nazw stosowanych w obrocie mlekiem i przetworami mlecznymi, nazwy „masło” można używać tylko w przypadku produktów złożonych, których zasadniczą częścią jest masło, o ile produkt ostateczny zawiera co najmniej 75% tłuszczu mlecznego i był wyprodukowany wyłącznie z masła oraz innego dodanego składnika(-ów) wymienionego(-ych) w opisie. Nazwa „masło” może być również używana w odniesieniu do produktów złożonych zawierających mniej niż 75%, ale co najmniej 62% tłuszczu mlecznego, jeśli spełnione są inne wymagania, wyszczególnione w cytowanym rozporządzeniu i jeżeli nazwa produktu zawiera termin „produkt maślany”. Podobne zasady nazewnictwa tłuszczów mlecznych są podane w Rozporządzeniu Rady (WE) nr 1234/2007 z 22 października 2007 roku ustanawiającym wspólną organizację rynków rolnych oraz przepisy szczegółowe dotyczące niektórych produktów rolnych. Tłuszcze mleczne są w nim definiowane jako „produkty w formie stałej, miękkiej emulsji, zasadniczo typu woda w oleju, pozyskiwane wyłącznie z mleka lub niektórych produktów mlecznych; zasadniczym elementem ich wartości jest tłuszcz. Dodawane mogą być jednak także inne substancje niezbędne do ich produkcji, pod warunkiem, że nie są one używane w celu zastąpienia – w całości ani w części – jakichkolwiek składników mleka”.

Rynek wyrobów podobnych i analogów podlega stałemu rozwojowi. Na rynku działają producenci uczciwi, którzy jawnie deklarują użycie wyrobów podobnych lub analogów, ale są także tacy, którzy próbują oszukiwać, sprzedając wyroby podobne lub analogi, nadając im nazwy takie same lub bardzo zbliżone do produktu oryginalnego. Bezsprzecznie, wśród konsumentów natomiast zwiększa się liczba osób akceptujących obecność na półkach sklepowych wyrobów podobnych lub analogów. Świadome i uczciwe oferowanie zamienników produktów mleczarskich zaczyna być postrzegane jako objaw nowoczesności, innowacyjności, kierowania się aktualnymi trendami żywieniowymi. Zatem kwestia, czy wyroby podobne i analogi są podróbkami czy nowym trendem w produkcji mleczarskiej, może być rozstrzygnięta tylko przez uczciwe praktyki producentów i handlowców umieszczających takie produkty na tej samej półce, co produkty oryginalne, gwarantując świadomy wybór konsumentów na podstawie czytelnej etykiety.