Napoje alternatywne: Jeśli nie mleko to co?

Napoje sojowe

Alternatywnym dla mleka zwierzęcego jest roślinny napój sojowy. Historia użytkowania soi sięga zamierzchłej przeszłości. Zgodnie z popularną legendą mleko sojowe zostało odkryte przez króla Liu An w II wieku p.n.e. w Chinach i stosowane było początkowo do celów leczniczych. Legenda została później uwieczniona w dziele Pen-ts'ao kang-mu przez Li Shih-chena w 1500 roku. Najstarsza udokumentowana wzmianka o mleku sojowym pochodzi z 82 r. n.e.

Choć to Chińczycy pierwsi nauczyli się wykorzystywać soję, to roślina dość szybko zadomowiła się także w innych krajach tej części świata. W Japonii ziarna soi pojawiły się na początku naszej ery. Do Europy zaś dotarły w XVI wieku.

W Chinach, Japonii lub Korei, soja stanowi obok ryżu podstawę pożywienia. Jest nazywana „świętą rośliną”. W Europie i USA soję zaczęto wykorzystywać dopiero w połowie lat 30. i to na początku do produkcji pasz dla zwierząt oraz oleju sojowego. W latach 60. na skutek zwiększonego zapotrzebowania na nowe, wartościowe źródła białek rozpoczęto szczegółowe badania nad składem i wartościami odżywczymi soi i rozpoczęto produkcję różnych półfabrykatów tj. mąka sojowa, grysik, kasze oraz koncentratów białka sojowego. Obecnie liderami w produkcji soi są USA, Chiny, Brazylia, Argentyna oraz Indie.

Zalety produktów z soi

Soja zawiera 40% białka, które uznawane jest za niezwykle wartościowe w żywieniu ludzi i zwierząt, bowiem jego skład aminokwasowy jest najbardziej zbliżony do składu białka mięsa. Badania prowadzone na białku soi wskazują, iż białko to może być pomocne w profilaktyce osteoporozy. Za takie pozytywne działanie odpowiedzialny jest m.in. skład aminokwasowy białka, które ma mniejszą niż w białku zwierzęcym zawartość aminokwasów siarkowych.

Soja należy także do roślin wysokokalorycznych, co jest wynikiem blisko 20% zawartości tłuszczu. Tłuszcz soi zawiera duże ilości cennych i niezbędnych w żywieniu wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, a na szczególną uwagę zasługuje pozytywny stosunek kwasów jedno- i wielonienasyconych do kwasów nasyconych, który jest o wiele korzystniejszy niż np. w produktach mięsnych.

Soja zawiera także około 10% błonnika pokarmowego, który skutecznie pobudza perystaltykę jelit oraz wpływa na procesy trawienne. Napoje sojowe nie zawierają laktozy, mogą więc być spożywane przez alergików.

Soja to dobre źródło witamin i składników mineralnych. Spośród witamin na uwagę zasługuje duża zawartość wit. A i D oraz witamin B1, B2 i B6. W skład napojów sojowych wchodzą także wapń, fosfor, żelazo i magnez.

Prowadzone badania nad prozdrowotnymi wartościami soi wskazują, że może ona być jednym z produktów, które mogą przyczynić się do zmniejszania ryzyka zapadania na niektóre choroby nowotworowe, schorzenia układu krążenia oraz w profilaktyce menopauzy. Soja rekomendowana jest do stosowania pomocniczo w obniżaniu poziomu „złego” cholesterolu (LDL). Uznaje się, iż długotrwałe spożywanie przez osoby z podwyższonym poziomem cholesterolu ok. 85 g ziarna soi dziennie może obniżyć cholesterol całkowity we krwi o ok. 20%. Zawarte w soi przeciwutleniacze (tj. izoflawony) mogą działać ochronnie na serce, chroniąc organizm przed niekorzystnymi zmianami.

Soja nie dla każdego

Soja i jej przetwory mogą u niektórych osób wywoływać silne reakcje alergiczne. Dotyczy to głównie nietolerancji białek sojowych. Objawy nietolerancji to charakterystyczne dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, takie jak: biegunki, wymioty, gorączka, wysypka, utrata apetytu. Objawy te są podobne do występujących w przypadku nietolerancji białek mleka krowiego.

Innym niekorzystnym elementem występującym w soi są związki należące do tzw. tioglikozydów, które przy długotrwałym spożywaniu mogą przyczyniać się do powstania tzw. wola tarczycy. Ich działanie wolotwórcze polega na blokowaniu wiązania jodu i tworzenia z tyrozyny – tyroksyny niezbędnej do produkcji hormonów tarczycy. Problem dotyczy głównie surowych ziaren, a obróbka technologiczna ziaren soi zmniejsza zawartość tych niekorzystnych substancji o ponad 30%. Współczesne badania epidemiologiczne wskazują, że około 15–20% dzieci uczulonych na mleko krowie uczulonych jest również na soję.

Inne napoje alternatywne

Do innych napojów alternatywnych dla mleka zaliczyć można napoje i produkty na bazie ryżu, owsa oraz migdałów.

Napoje ryżowe

Napoje na bazie ryżu są słodkawe i delikatne w smaku. Mają odświeżający smak, z lekką ryżową nutą w tle. Zazwyczaj są rzadsze od mleka sojowego, migdałowego lub zwierzęcego, mają jaśniejszy kolor i słodszy smak. Wyczuwalny cukier pochodzi z naturalnej fermentacji ryżu. Uznaje się, iż takie produkty przywracają siłę, witalność i energię.

Mleko ryżowe produkowane jest z ugotowanego ryżu (najczęściej brązowego), jego syropu lub skrobi ryżowej z dodatkiem wody. Często dodawane są także substancje słodzące oraz środki zagęszczające. Napoje ryżowe są w 100% produktami roślinnymi, relatywnie łatwymi do strawienia. Produkty na bazie ryżu charakteryzują się bardzo małą zawartością tłuszczu oraz niskim indeksem glikemicznym, dzięki czemu po ich spożyciu nie następuje gwałtowny skok poziomu cukru we krwi. Napoje te są bogate w witaminy z grupy B, fosfor, wapń i magnez oraz naturalny błonnik pokarmowy. Brak w nich tłuszczów nasyconych i cholesterolu, ale także prawie nie zawierają białka i wapnia. Napoje ryżowe zawierają więcej węglowodanów niż mleko krowie.

Mleko ryżowe jest szczególnie popularne wśród wegetarian i wegan, ponieważ nie zawiera żadnych produktów pochodzenia zwierzęcego lub produktów ubocznych.

Takie produkty polecane są dla alergików, bowiem nie zawierają cholesterolu oraz laktozy. Napoje te zalecane są dla osób, które nie tolerują soi i orzechów. Napoje ryżowe rekomendowane są do picia lekko schłodzone. Można je stosować jako napój oraz jako alternatywny zamiennik mleka do płatków.