Choroby cywilizacyjne a dodatki do żywności
Nowotwory
Znane są trzy elementy zwiększające ryzyko wystąpienia nowotworów: predyspozycja, narażenie na czynniki i wiek organizmu. Jednym z czynników jest pożywienie: obecność substancji prokancerogennych lub mutagennych (m.in. mikotoksyn, nitrozoamin, produktów pirolizy, policyklicznych węglowodorów alifatycznych, metali ciężkich, np. miedzi), a z drugiej strony zawartość substancji zmniejszających wystąpienie nowotworów (błonnik, prebiotyki, witaminy C i E, flawonoidy, izotiocyjaniany, terpeny, lignany).
W krajach wysokorozwiniętych najczęstszym nowotworem układu pokarmowego jest rak jelita grubego. W Polsce jest to numer dwa na liście nowotworów, ale częstotliwość zachorowań stale zwiększa się, o około 2,5% rocznie. Najważniejszymi czynnikami ryzyka powstania raka jelita grubego są wiek, dieta niskobłonnikowa i palenie papierosów. Wiadomo już dziś, że dieta bogata w błonnik, wapń, antyoksydanty, z jednoczesnym ograniczeniem spożycia tłuszczów, cukrów przyswajalnych i znacznych ilości białka zwierzęcego istotnie zmniejsza ryzyko raka jelita grubego. Nie mniej ważne jest spożywanie szczepów probiotycznych o udokumentowanych właściwościach przeciwrakotwórczych lub ograniczających rozwój mikroflory gnilnej w układzie pokarmowym. W tym zakresie branża mleczarska ma duże pole do działania. Spośród produktów żywnościowych, to właśnie produkty mleczarskie są najczęstszym nośnikiem probiotyków. Na rynku światowym można spotkać probiotyczne mleczne napoje niefermentowane lub fermentowane, sery kwasowe lub podpuszczkowe, masło, a także desery (np. lody). O ile stosowanie dodatków, takich jak wit. z grupy B, oraz D, E, albo wapnia jest już przemysłowo praktykowane, to suplementacja produktów mlecznych witaminą C wciąż czeka na aplikację. Podobnie, wyroby mleczne z dodatkiem flawonoidów, izotiocyjanianów, terpenów czy lignanów czekają na wdrożenie przemysłowe.
Omawiając nowotwory nie można zapomnieć o nowotworach tarczycy. Od początku lat 90. XX wieku obserwuje się zwiększenie zapadalności na nowotwory tarczycy, szczególnie u kobiet po 40. roku życia. Polska jest obszarem niedoboru jodu, i jego brak musi być uzupełniony w diecie. Uważa się, że obserwowane obecnie zwiększenie zapadalności na nowotwory tarczycy jest pokłosiem awarii w Czarnobylu w 1986 roku, a także wstrzymaniem profilaktyki jodowej w 1980 roku.
Do najlepszych źródeł jodu w pożywieniu należą świeże ryby i owoce morza, a także sól jodowana. W mleku zawartość jodu zależy od jego zawartości w paszy. Mleko i mleczne napoje fermentowane zawierają przeciętnie 7,5 μg jodu w 100 g, zaś sery kwasowe około 10 μg/100 g. Jak dotąd nie ma technologii fortyfikowania produktów mlecznych preparatami jodu, ale w przyszłości może być to potrzebne, jeśli uda się znacząco zredukować spożycie soli kuchennej, zaś spożycie ryb i owoców morza nie zwiększy się w polskim społeczeństwie.
Choroby przewodu pokarmowego
Do takich zalicza się chorobę wrzodową żołądka lub dwunastnicy, chorobę refluksową przełyku, żylaki odbytu, biegunki i zaparcia. W takich chorobach dieta jest elementem wspomagającym leczenie. W przypadku choroby wrzodowej żołądka lub dwunastnicy podstawowymi zaleceniami są: unikanie spożywania produktów pobudzających wydzielanie się soku żołądkowego, z jednoczesnym zapewnieniem odpowiedniej podaży wszystkich składników pokarmowych. Dodatkowym zaleceniem jest częste i regularne spożywanie posiłków małych objętościowo. Wśród zalecanych produktów są mleko i sery, a przeciwskazania dotyczą produktów wysokobłonnikowych i zawierających dużo cukru, zatem branża mleczarska może sporo zaoferować konsumentom cierpiącym na te choroby.
Niezależnie od schorzenia, wspomożeniem mogą być produkty wzbogacone w bakterie mlekowe, a szczególnie probiotyki, czyli szczepy o udokumentowanych właściwościach regulowania pasażu treści pokarmowej przez układ pokarmowy. Podobnie jak błonnik i prebiotyki, bakterie mlekowe, w tym szczepy probiotyczne, uczestniczą w zapobieganiu lub łagodzeniu przebiegu zaparć i biegunek.
Podsumowanie
Racjonalne żywienie jest to systematyczne dostarczanie organizmowi właściwej ilości energii i wszystkich niezbędnych składników pokarmowych. Dodatki do żywności, umiejętnie zastosowane, mogą ułatwić konsumentowi bilansowanie diety, a na pewno umożliwiają producentom żywności oferowanie szerokiej gamy produktów, trafiających w potrzeby różnych konsumentów. Trzeba pamiętać jednak, że ze względu na zwiększającą się liczbę przypadków chorób cywilizacyjnych, ważne są nie tylko codzienna aktywność fizyczna i panowanie nad stresem, ale również promocja prawidłowego odżywiania.
