Produkty regionalne i tradycyjne: Slow food po polsku
Sery regionalne i idea Slow Food w Polsce
Pierwsze polskie centrum Slow Food (tzw. convinium) powstało w Krakowie, obok kolebki jednego z pierwszych dóbr polskiej tradycji kulinarnej, jakim jest góralski oscypek. W celu poznania procedury tworzenia produktu członkowie ruchu odwiedzili Gorce, Beskid Niski oraz Podhale i Spisz. W ciągu 3 lat zidentyfikowali ok. 130 bacówek. Bardzo szybko okazało się, że prawdziwych oscypków już praktycznie się nie produkuje. W związku z powyższym Slow Food Polska zdecydował się na współpracę z 4 bacami z Nowego Targu, z Ratułowa, z Zębu i spod Niedzicy w celu odtworzenia produkcji wg tradycyjnych metod.
Dzisiaj Slow Food w Polsce zachęca do produkowania serów, które na terenach Polski obecne były w okresie przedwojennym. Do serów tych należą m.in. sery z Wiżajn, z Korycina, sery smażone z Wielkopolski, sery kozie i owcze z Beskidu Niskiego, tzw. łemkowskie. Obecnie polski zespół Slow Food zachęca hodowców bydła mlecznego do produkcji tzw. serów przyzagrodowych oraz stara się zainteresować mleczarnie produkcją serów długodojrzewających z wykorzystaniem stosunkowo dobrej jakości polskiego mleka.
Polityka przyznawania znaków ochronnych
Wytwarzanie, ochrona i promocja żywności wysokiej, powtarzalnej, jakości odgrywają niezwykle istotną rolę w rozwoju rolnictwa państw Unii. Obecnie jednym z podstawowych sposobów realizacji wspomnianej polityki jakości jest nadawanie wyróżnień specjalnymi znakami, potwierdzającymi wysoką jakość wyrobów rolno-spożywczych pochodzących z konkretnych regionów, jak też charakteryzujących się tradycyjną metodą produkcji.
W ramach realizowania w UE polityki jakości, Komisja Europejska wprowadziła 3 typy oznaczeń graficznych, które bezpośrednio informują konsumentów, że kupują oni żywność bardzo wysokiej jakości, która jednocześnie charakteryzuje się wyjątkową, tradycyjną metodą produkcji i jednocześnie jest to sygnał dla konsumenta, że produkty te są wpisane przez Komisję Europejską do oficjalnego Rejestru. Do oznaczeń tych zaliczyć można oznaczenia: Chronione Nazwy Pochodzenia, Chronione Oznaczenia Geograficzne oraz Gwarantowane Tradycyjne Specjalności.
Chroniona Nazwa Pochodzenia (ChNP, PDO) – pod takim oznaczeniem może zostać zarejestrowany produkt spożywczy lub rolny, jeżeli spełnia następujące kryteria: nazwa produktu powinna wskazywać nazwę regionu, konkretnego miejsca lub wyjątkowo kraju, w którym wyrób jest produkowany, surowce, produkcja i przygotowanie do sprzedaży powinny odbywać się na obszarze, do którego odnosi się nazwa; jakość produktu powinna być efektem jego pochodzenia Chronione Oznaczenie Geograficzne (ChOG, PGI) – przyznawane jeżeli produkt spożywczy lub rolny, spełnia kryteria, tj.: nazwa produktu wskazująca nazwę regionu, konkretnego miejsca lub wyjątkowo kraju, w którym dany wyrób jest produkowany; produkt posiada szczególną, specyficzną jakość, reputację lub posiada inne cechy przypisywane pochodzeniu geograficznemu; jakość produktu może być wynikiem czynników naturalnych lub ludzkich. Istnieje związek pomiędzy produktem a obszarem, z którego produkt pochodzi i wystarczy, aby jeden z elementów całego procesu produkcyjnego odbywał się na obszarze, do którego nawiązuje nazwa.
Świadectwo Specyficznego Charakteru (TSG) – może być wydane produktowi w przypadku, jeżeli posiada on cechę lub zespół cech odróżniających go od innych wyrobów tej samej kategorii; nazwa produktu musi wyrażać jego specyficzny charakter; produkt posiada tradycyjny charakter, czyli wytwarzany jest przy użyciu tradycyjnych surowców lub tradycyjną metodą lub charakteryzuje się tradycyjnym składem.
Grzegorz Marciniak
Dyrektor ds. Marketingu i Sprzedaży w Frąckowiak (ZPSiH)
Handlowcy coraz częściej chętnie zapoznają się i przyjmują produkty regionalne na swoje półki, a pomaga temu ogólnonarodowy trend konsumencki do poszukiwania nowych smaków, wysokojakościowych i tradycyjnych produktów, co jeszcze bardziej aktywizuje rosnący popyt i zainteresowanie klientów. Nasza rola zatem polega na właściwym uświadomieniu o wartości, zaletach i przewadze regionalnych produktów nad powszechnie spotykanymi w większości sklepów. Nie jest to jeszcze powszechne zjawisko, ale sytuacja wyraźnie się poprawia. Zdrowe i smaczne produkty zaczynają być doceniane i poszukiwane.
Trudno określić, które produkty regionalne cieszą się największym wzięciem w Polsce. Gust i tradycja, a często i ciekawość konsumenta decydują o powodzeniu danego produktu regionalnego i niepowodzeniu innego. Sery smażone Frąckowiak są doceniane smakowo zarówno przez koneserów tego typu serów jak i nowych, przypadkowych klientów, którzy nigdy nie próbowali a nawet nie słyszeli o tego typu serach. To bardzo ciekawy i charakterystyczny wyłącznie dla prawdziwego sera smażonego smak. Przez wielu utożsamiany z latami dzieciństwa, wspomnieniami z babciami i mamami (a to przecież dla większości niezapomniane czasy). Chętnie wraca się do tych lat i do tych smaków, szczególnie jeśli pozytywnie wpływają na zdrowie.
Zagranicznych produktów regionalnych nie ma aż tak dużo w naszych sklepach. Jedynie supermarkety premium mają w swej ofercie jakiś wybór. Zdecydowanie więcej polskich produktów regionalnych trafia do sklepów i na szczęście coraz więcej z nich ma tam już status produktów powszechnych. Klient nieraz nie ma świadomości, że produkt, który mu smakuje i jest przy tym zdrowy należy do grupy produktów tradycyjnych i regionalnych.
Istniejący trend handlowy sprzyja produktom regionalnym i tradycyjnym. W związku z tym, że są one często nieco droższe niż pozostałe produkty z pewnością pomogłaby większa siła nabywcza konsumenta polskiego. Na szczęście jednak coraz więcej klientów wyznaje opinię, że lepiej zjeść rzadziej, ale produkt zdrowy, wysokojakościowy i smaczny niż na co dzień produkt tańszy. Prozdrowotna filozofia jest w tym przypadku korzystna zarówno dla klienta jak i dla producenta zdrowych produktów regionalnych.
Produkt regionalny a produkt wytwarzany metodami tradycyjnymi
Wykaz wybranych imprez promujących produkty regionalne i tradycyjnie wyrabiane
- Targi Produktów Regionalnych Regionalia; Warszawa
- Festiwal „Czas Dobrego Sera”: Sandomierz
- Targi Cheese – w Bra, Piemont, Włochy
- Targi Slow Food – „Salone del Gusto”, Turyn, Włochy
Według ustawodawcy definicja pojęcia „tradycyjny” oznacza, iż produkt posiada dokumentację, iż jest produkowany i używany na rynku krajowym przez okres umożliwiający przekaz tradycji z pokolenia na pokolenie. Okres ten powinien wynosić co najmniej 30 lat (Rozp. PE i Rady (UE) nr 1151/2012 paragraf 3 / Definicje).
Należy pamiętać, iż Lista Produktów Tradycyjnych nie jest instrumentem ochrony nazwy produktu i służy ona jedynie zwiększeniu zainteresowania konsumentów produktami tego typu poprzez skierowanie uwagi na ten rodzaj żywności. Ponadto umieszczenie produktu na liście ma na celu rozpowszechnienie informacji o produkcji żywności tradycyjnej. Pełna lista Produktów Tradycyjnych publikowana jest na stronie internetowej Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz w dzienniku urzędowym Ministra (Zobacz: Wykaz produktów tradycyjnych w tabeli).