Unia Europejska: Wysoka jakość atutem regionalnej żywności

Od przystąpienia do Unii Europejskiej Polska aktywnie uczestniczy we Wspólnej Polityce Rolnej. Ważnym elementem tej polityki jest ochrona i promocja tradycyjnej i regionalnej żywności.

Produkty regionalne i tradycyjne swoją wysoką a często wybitną jakość zawdzięczają wielu czynnikom. Jest to związek z miejscem pochodzenia (warunki naturalne – klimat, gleba, ukształtowanie terenu, roślinność); tradycyjne surowce – szczególnie cenione są tu dawne odmiany roślin czy rodzime rasy zwierząt gospodarskich (takie jak np. jabłka antonówki, kronselki, renety; śliwki węgierki, damaszki; wiśnie odroślowe; orkisz i lnianka; kury zielononóżki, świnie rasy złotnicka czy puławska, krowy rasy polska czerwona i wiele innych). Także specyficzne technologie wytwarzania, wynikające z dziedzictwa kulturowego i umiejętności ludzi, często kilkusetletnie, przekazywanych z pokolenia na pokolenie. Dodatkowym atutem jest barwne, historyczne i regionalne nazewnictwo (dzionie, żymlok, sołdra, kumpia, klinek, fafernuchy…). Takich wyrobów szukają dziś konsumenci.

Nie ilość, a jakość

Jednym z podstawowych założeń przy powstawaniu Unii Europejskiej było zapewnienie jej samowystarczalności w zaopatrzeniu w żywność, która miała być osiągnięta dzięki odpowiednim mechanizmom finansowym, wspierającym rolnictwo i gospodarkę żywnościową Wspólnoty. Negatywnym rezultatem tej polityki była znacząca nadprodukcja – zwłaszcza w latach 80. XX wieku – taniej, „przemysłowej” żywności, co zaczęło rozmijać się z coraz bardziej jakościowymi oczekiwaniami konsumentów, a także oczekiwaniami rolników, którzy mieli coraz większe kłopoty ze sprzedażą swoich produktów. W latach 90. ubiegłego wieku nastąpiły więc znaczące zmiany we Wspólnej Polityce Rolnej, zakładające ograniczanie ilości i podnoszenie jakości produktów a także ochronę tradycyjnej, regionalnej żywności. „Jakość i różnorodność unijnej produkcji rolnej oraz produkcji w zakresie rybołówstwa i akwakultury stanowią jeden z jej istotnych atutów, dając producentom unijnym przewagę konkurencyjną i przyczyniając się znacznie do utrzymania żywego dziedzictwa kulturalnego i kulinarnego Unii. Cechy te są owocem umiejętności i determinacji unijnych rolników i producentów, którzy zachowują tradycje, uwzględniając jednocześnie najnowsze zmiany w metodach produkcji i surowcach” – czytamy w Rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) NR 1151/2012 z dnia 21 listopada 2012 r. w sprawie systemów jakości produktów rolnych i środków spożywczych).

Następnym krokiem było wsparcie dla rozwoju tzw. „krótkich łańcuchów żywnościowych” czyli skracanie drogi od producenta do konsumenta oraz śledzenie drogi produktu „od pola do stołu” (tracebility). Jest to jednym z priorytetów polityki żywnościowej Unii w programie Wspólnej Polityki Rolnej 2014-2020.

Przyjęta w latach 90. nowa polityka jakościowej UE wspiera producentów wyrobów regionalnych i tradycyjnych, nagradzając pracochłonność i często trudne warunki wytwarzania certyfikatem jakości, zwiększającym sprzedaż produktu, ponadto zachęca rolników do szukania dodatkowych źródeł dochodu. Jej celem jest również wsparcie regionów dzięki promocji i budowie renomy produktów a także inspiracja do wspólnego działania poprzez tworzenie grup producentów, wspólnie organizujących rynki zbytu.

Jakość potwierdzają certyfikaty

Aby wyróżnić produkty wysokiej jakości, wprowadzono europejskie systemy certyfikowania i znakowania:

• dla produktów o charakterystycznych cechach, wynikających z ich tradycyjnego składu, sposobu wytwarzania albo związanego z miejscem pochodzenia. Produkty w tym systemie są oznaczone specjalnymi znakami. Gwarantują one konsumentowi, że nabywa produkty unikalne, o jakości wyższej od przeciętnej, wynikającej ze specjalnej receptury lub surowców w przypadku GTS i ścisłego związku z obszarem wytwarzania i jego cechami w przypadku ChNP i ChOG. Unikalność i jakość są stale potwierdzane specjalnymi badaniami upoważnionych jednostek certyfikujących.

• Fot 1. Znaki UE: ChNP, ChOG i GTS

  

• dla produktów rolnictwa ekologicznego. Jego wyróżnikiem jest wspólnotowe logo rolnictwa ekologicznego (fot. 2), wyróżniające certyfikowane produkty, kontrolowane w ramach systemu jakości produkcji ekologicznej. Wspólnotowe logo (stosowane jest na żywności paczkowanej) oznacza że przynajmniej 95% składników produktu zostało wyprodukowane metodami ekologicznymi; wytwarzanie i przygotowanie do sprzedaży produktu było kontrolowane przez uprawnione do tego jednostki. Ponadto na produktach certyfikowanych powinny znaleźć się następujące takie informacje jak nazwa i numer uprawnionej jednostki kontrolującej, nazwa produktu oraz nazwa i adres producenta, właściciela lub sprzedawcy produktu.

  Fot. 2. Logo „Rolnictwo ekologiczne”

  

Znak Chroniona Nazwa Pochodzenia (ChNP)

Znak ten przyznawany jest przez Komisję Europejską produktom, których wybitna jakość jest ściśle związana z obszarem, na którym są wytwarzane. Produkty spełniają następujące warunki:

• wszystkie surowce pochodzą z określonego obszaru geograficznego i cały proces wytwarzania odbywa się na tym obszarze;
• jakość produktu, zdecydowanie wyższa od przeciętnej, jest nierozerwalnie związana z miejscem pochodzenia i lokalny mi metodami wytwarzania.