Produkty bezlaktozowe: W koszyku nietolerujących

Joanna Górska
Forum Mleczarskie Handel 6/2018 (91)

Produkty bezlaktozowe to wyroby wychodzące naprzeciw potrzebom zdrowotnym osób mających problem z nietolerancją cukru mlecznego – laktozy. Problem jest złożony i może być związany ze zbyt małą aktywnością enzymu trawiennego jakim jest laktaza, niedoborem laktazy lub hipolaktazją. W Polsce różne formy nietolerancji laktozy mogą dotyczyć powyżej kilkunastu procent populacji osób dorosłych.

Cukier mleczny – laktoza

Cukier mleczny, laktoza to dwucukier składający się z glukozy i galaktozy. W naturalnej postaci występuje jedynie w mleku matek ssaków. Jest źródłem łatwo przyswajalnej energii, stymuluje rozwój zmysłu smaku, wpływa na gospodarkę hormonalną i regulację łaknienia. Do jego prawidłowego przetwarzania potrzebna jest laktaza – enzym rozkładający laktozę na ww. cukry proste.

Laktoza występuje nie tylko w mleku, ale także jest wykorzystywana w produkcji innych produktów spożywczych. Stosowana jest również jako podstawowy składnik w ponad 20% lekarstw na receptę i około 6% lekarstw dostępnych bez recepty. Dlatego też poleca się uważne czytanie etykiet oraz składów produktów lub leków.

Kiedy coś w organizmie zawodzi

Czasami w organizmie coś szwankuje i dochodzi do nieprawidłowości w trawieniu laktozy. Według definicji – nietolerancja laktozy to nadwrażliwość pokarmowa niektórych osób, powodowana niedostatecznym trawieniem laktozy – dwucukru obecnego w niektórych pokarmach mlecznych lub innych produktach zawierających mleko albo jego elementy. Nietolerancja laktozy to zespół objawów klinicznych ze strony układu pokarmowego, tj. nudności, wzdęcia, biegunki, bóle brzucha, nadmierne wytwarzanie się gazów jelitowych, wzdęcia i skurczowe bóle brzucha. Oprócz problemów jelitowych u osób dorosłych nietolerancja laktozy zwiększa ryzyko powstania osteoporozy w okresie menopauzy u kobiet i andropauzy u mężczyzn.

Skala problemu

Warto pamiętać, że większość ssaków traci zdolność efektywnego trawienia laktozy po zakończeniu okresu karmienia piersią. U człowieka produkcja laktazy (koniecznej do strawienia laktozy) zwykle spada o 90% podczas pierwszych 4 lat życia.

W Europie, w większości państw, niedostateczna produkcja laktazy występuje u 5% ludzi białych i znacznie więcej wśród innych grup etnicznych. Przykładowo, w Skandynawii zjawisko nietolerancji laktozy występuje u 2% populacji, w Danii u 6%, w Anglii 6-34%, w Niemczech u 15%, a w Grecji u 38%. Z kolei w Azji Południowo-Wschodniej aż u 90% populacji.

W Polsce, w zależności od źródeł problem nietolerancji laktozy może dotyczyć 35% osób dorosłych, 20% dzieci w wieku 7-15 lat oraz u 1,5% niemowląt i małych dzieci.

Ukryta laktoza

Niestety laktoza jest stosowana w bardzo wielu produktach jako dodatek do żywności. Jej eliminacja z produktu groziłaby problemami technologicznymi. Dlatego warto pamiętać, że laktoza może występować m.in. w lodach mlecznych, bitej śmietanie, gotowych sosach (majonezowy, sos cezar, sos czosnkowy mają w składzie mleko w proszku), pieczywie – w tym w pieczywie głęboko mrożonym, tostowym, bułeczkach maślanych, daniach gotowych tj. sosy, zupy, kremy, warzywa na patelnię, różnego typu gotowe sałatki, naleśniki, pasty rybne, pasty jajeczne, czekolady mleczne, słodycze, budynie, czekoladki, cukierki, ciastka, ciasta oraz wyroby mięsne tj. parówki, pasztety, paprykarze, kiełbasy, kabanosy.

Laktozę mogą zawierać także niektóre leki oraz niektóre słodziki.

Typy nietolerancji laktozy

Zjawisko nietolerancji laktozy może mieć trzy źródła występowania.


Nietolerancja wrodzona (alaktazja) występuje bardzo rzadko. Mówimy o niej wówczas gdy organizm dziecka od urodzenia nie ma zdolności wytwarzania enzymu laktazy.

Nietolerancję pierwotną (hipolaktazję) rozpoznajemy u osób dorosłych, jest ona dziedziczona, jako cecha autosomalna recesywna, najczęstsza forma genetycznie uwarunkowanego niedoboru laktazy. Najczęściej ujawnia się w okresie dojrzewania lub we wczesnym wieku dorosłym. Przy tego typie nietolerancji rzadko występuje całkowity zanik wytwarzania laktazy.

Nietolerancja wtórna (nabyta) może mieć charakter przejściowy lub utrwalony, w  zależności od rodzaju i czasu działania czynnika uszkadzającego błonę śluzową jelita cienkiego. Charakter przejściowy występuje najczęściej w wyniku stosowania leków niszczących błonę śluzową jelita (antybiotyków, niesteroidowych leków przeciwzapalnych). Poważniejszą formą tej nieprawidłowości jest forma utrwalona, która pojawia się przy przewlekłych stanach chorobowych jelitowo-żołądkowych (zespół złego wchłaniania), do których należą: celiakia, mukowiscydoza, choroba Whipple’a, choroba Crohna, zespół Zollingera-Ellisona, enteropatia cukrzycowa, rakowiak, popromienne uszkodzenie jelit, alergia przewodu pokarmowego lub lamblioza.

Nietolerancja laktozy może wystąpić także w wyniku wielu zabiegów chirurgicznych lub długotrwałej diety bezmlecznej, wówczas gdy występuje zmniejszenie aktywności wydzielania laktazy. Wartym zapamiętania jest fakt, że obniżenie aktywności laktazy może narastać również z wiekiem. Rekomenduje się, aby seniorzy nie spożywali więcej niż 15 g laktozy dziennie, co jest równorzędne z konsumpcją 300 ml mleka na dzień.


Ciekawy produkt

Mleczarnia Maluta znana jest z dbałości o jakość produktów i korzyści zdrowotne konsumenta. Jogurt trzyskładnikowy bez laktozy jest produktem z grupy „czystej etykiety”, który warto mieć na półce. Solidny jakościowo, uczciwie wytworzony z dbałością o konsumenta poszukującego produktów czystych, wartych zaufania.

Producent: Maluta Nowy Dwór Gdański (OSM).

Gdy nie ma enzymu

Jeżeli w organizmie nie wydziela się odpowiednia ilość enzymu laktazy, dwucukier laktoza zawarta w mleku pozostaje nierozłożona i niewchłonięta. Nierozłożona laktoza nie może przejść przez ścianę jelita do naczyń krwionośnych i pozostaje w jelitach, gdzie zatrzymuje wodę (prowadząc tym do biegunki), a przechodząc do jelita grubego, pod wpływem bakterii jelitowych ulega fermentacji beztlenowej i produkcji kwasów organicznych, głównie mlekowego z wytwarzaniem dużej ilości gazów (przeważnie dwutlenku węgla).

Jak poradzić sobie z nietolerancją laktozy?

Mimo że problem nietolerancji laktozy znany jest od dłuższego czasu, nie opracowano dotąd żadnej metody leczenia tego schorzenia. W przypadku stwierdzonej nietolerancji laktozy rekomenduje się jedynie profilaktykę, wymagającą unikania spożywania produktów zawierających potencjalnie laktozę.

W przypadku nietolerancji wrodzonej wymagana jest dieta przez całe życie. Przy wtórnej nietolerancji laktozy stosuje się okresową eliminację mleka z diety oraz rekomenduje się stosowania produktów bezlaktozowych.

Z kolei pierwotna nietolerancja laktozy typu dorosłych wymaga rezygnacji ze spożywania mleka słodkiego i jego przetworów. Dość dobrze tolerowane jest przez te osoby mleko fermentowane w postaci jogurtów lub kefirów. Jest to możliwe dlatego, że zawarte w tych produktach probiotyki są zdolne do wytworzenia laktazy, a same produkty poddane fermentacji mlekowej zawierają mniej laktozy. Relatywnie bezpiecznie można spożywać twarde sery w tym sery długodojrzewające, które w praktyce mogą nie zawierać laktozy. Przy kupowaniu jogurtów należy jednak uważać na skład, gdyż zawierają one często mleko w proszku. W aptekach dostępne są również gotowe preparaty zawierające laktazę.

Jacek Wyrzykiewicz, PR & Marketing Services Manager w Hochland Polska

Jacek Wyrzykiewicz

PR & Marketing Services Manager w Hochland Polska

Liczba osób cierpiących na nietolerancję laktozy rośnie, dlatego rynek wyrobów bezlaktozowych rozwija się. Handel, podobnie jak producenci, jest zainteresowany tym, żeby oferowane produkty były zgodne z oczekiwaniami konsumentów. Grupą produktów bezlaktozowych, które zostały dobrze przyjęte przez rynek są zdecydowanie sery żółte, które stanowią ważny element w naszej diecie. Oprócz tego, cenimy je za smak i szerokie zastosowania kulinarne. Sery żółte oferowane przez Hochland są doskonałe dla wszystkich, którzy poszukują naturalności i zwracają dużą uwagę na skład produktu. Aksamitna gouda, wyrazisty maasdamer, delikatny edamski, wytrawny wyrazisty tylżycki i aromatyczna gouda wędzona to wyśmienite propozycje serów żółtych w plastrach marki Hochland. Pyszne sery żółte Hochland są właśnie bez laktozy, bez konserwantów. Sery te powstają wyłącznie z polskiego mleka, które pochodzi od krów karmionych paszą niemodyfikowaną genetycznie. W rezultacie sery żółte firmy Hochland to produkt całkowicie „bez GMO”, wytwarzany z polskiego mleka pasteryzowanego, bezpiecznego także dla kobiet w ciąży, bowiem pasteryzacja niszczy szkodliwe drobnoustroje, w tym bakterie Listeria groźne dla przyszłych mam. Mleko poddaje się działaniu kultury bakterii mlekowych odpowiednich dla określonych typów sera, które „żywią się” zawartą w mleku laktozą (cukrem mlekowym), jednocześnie ją rozkładając. Dlatego sery żółte nie zawierają laktozy. Mogą więc po nie sięgać bez obaw osoby cierpiące na nietolerancję laktozy. Co ważne, sery Hochland nie zawierają sztucznych konserwantów. Nie ma w nich też dodatkowych tłuszczów roślinnych, które możemy spotkać w tego rodzaju produktach.


Strona 1 z 2