Opakowania: Ochrona środowiska

Joanna Górska
Forum Mleczarskie Biznes 2/2018 (32)

Bardzo trudno wyobrazić sobie zakup jakiegokolwiek produktu bez opakowania. Umożliwia ono jego ochronę w całym łańcuchu dostaw, jest istotną częścią produktu i w wielu przypadkach stanowi ważny impuls zakupowy. W dobie komercjalizacji rynku producenci prześcigają się w koncepcjach kreacji nowych opakowań, podkreślając ich unikatowość, oryginalność i innowacyjność na rynku. Produkt bez opakowania wydaje się niekompletny.

Wraz z rozwojem przemysłu spożywczego i konsumpcji rośnie ilość odpadów, które pozostawione bez odpowiedniej reakcji mogłyby być zagrożeniem dla środowiska. Dlatego nie jest dziwne, że wiele osób angażuje się w działania poszerzające wiedzę konsumentów odnośnie do świadomego zakupu produktów i prowadzenia efektywnej polityki zagospodarowywania zużytych opakowań. Obecnie nie jest to już fanaberia fanatyków ochrony środowiska, ale nagląca potrzeba i konieczność po to, by nie zalała nas fala śmieci.

Śmieci – ślad ludzkiej bytności

Czy nam się to podoba czy nie, człowiek jest jedyną istotą na świecie, która podczas całego swojego życia generuje i pozostawia po sobie różnego typu śmieci i odpadki. Dlatego też dość łatwo poznać, czy w danym środowisku przebywał kiedyś człowiek czy jest to środowisko w pełni naturalne. Paradoksalnie, właśnie dzięki odpadom i pozostałościom po naszej egzystencji archeolodzy mają pełne ręce roboty i mogą rozwinąć hipotezy na temat minionej przeszłości. Analizując „śmieci” można dowiedzieć się wielu ciekawych rzeczy na temat danej społeczności, jej preferencji zakupowych, statusu majątkowego oraz stylu życia.

Zaglądając do kosza na śmieci przeciętnego mieszkańca naszej planety, najwięcej znajdziemy w nim resztek artykułów spożywczych (26,8%), papieru (14,6%), szkła (11,2%), tworzyw sztucznych (6,1%), tektury (4,1%), metali (3,9%), minerałów (2,9%), opakowań wielomateriałowych (1,2%), tekstyliów (1,5%), drewna i różnego typu sprzętów domowych.

Oprócz zapewnienia ochrony przed czynnikami zewnętrznymi, warto zadbać też o to, żeby samo opakowanie nie wpływało w negatywny sposób na zawartość. Wybór kartonu wielowarstwowego daje pewność, że opakowanie nie wpływa negatywnie na produkt. Warstwa aluminiowa nigdy nie ma bezpośredniego kontaktu z płynną zawartością kartonu, a stanowi jedynie skuteczną barierę dla tlenu, światła i zewnętrznych aromatów. Wszystkie z komponentów opakowań wielomateriałowych są bezpieczne dla zdrowia. Żadna warstwa nie zawiera też Bisfenolu A (BPA) – jest to związek chemiczny, którego nie stosuje się na żadnym etapie produkcji opakowań kartonowych.

Prawie każdy produkt ma swoje indywidualne opakowanie. Niejednokrotnie kupując dany produkt często zwracamy uwagę na jego czysto estetyczne opakowanie, design i formę, ale już niekoniecznie dbamy o to, z czego jest wykonane i co stanie się z opakowaniem. Większość z nas rutynowo przyzwyczaiło się do tego, że kupujemy różne produkty, odpakowujemy je, zużywamy zawartość, a resztki wraz z opakowaniem wyrzucamy do kosza. Niestety tylko nieliczni ze zrozumieniem podchodzą do segregacji śmieci i dzielą śmieci na poszczególne podgrupy, w imię świadomej troski o przyszłość naszej planety. Część zaś traktuje to, jako przykry obowiązek, realizowany niejednokrotnie ze strachu przed karą finansową lub ignoruje problem.

Badania wskazują, że około 95% wszystkich produktów wytwarzanych przez światową gospodarkę jest w jakiś sposób zapakowanych. Opakowania to wyroby, będące zewnętrzną, integralną (lub nie) warstwą otaczającą określony towar. Pełnią różne funkcje. Mają za zadanie ułatwiać zachowanie higieny, utrzymać jednakową jakość produktu, przedłużyć jego trwałość do spożycia, umożliwić sprawniejsze jego przemieszczanie, magazynowanie albo chronić przed ewentualnym zniszczeniem. Opakowania pozwalają na wykorzystanie siły brandingu i budowania wizerunku produktu i producenta. Opakowania pełnią również wiele niezwykle użytecznych dla konsumenta funkcji tj. informacja o produkcie i producencie, promocji lub benefitów reklamowych.

Niestety mało kto w codziennej gonitwie zdaje siebie sprawę, że opakowania stanowią poważny element oddziałujący na nasze środowisko, jeżeli towarzyszą temu: brak świadomości i edukacji konsumenckiej dotyczącej sortowania i recyklingu, brak infrastruktury umożliwiającej sortowanie i recykling. Z drugiej zaś strony brak opakowań oznacza niższą higienę, więcej chorób oraz marnowanie żywności, a przez to również negatywny wpływ na środowisko.

Z tematem tym wiążą się takie zagadnienia, które mają również wpływ na wyczerpywanie zasobów naturalnych, zanieczyszczanie powietrza, atmosfery, wód powierzchniowych mórz i oceanów.

Zanieczyszczeniu środowiska sprzyja niska kultura ekologiczna coraz bardziej konsumpcyjnie nastawionych społeczeństw. Zanieczyszczeniom środowiska sprzyja także rozwijana teoria wolnego handlu, który główny nacisk kładzie na ciągłe zwiększanie sprzedaży dóbr konsumpcyjnych. Od pewnego czasu przyzwyczailiśmy się do dobrze wyglądających półek, pełnych kolorowych produktów w wygodnych i funkcjonalnych opakowań. Obecnie uważa się, że opakowania mogą stanowić od 20 do 40% wszystkich odpadów generowanych w gospodarstwie domowym.

„Z ekologicznego punktu widzenia opakowania powinny posiadać, między innymi, następujące cechy: minimalizowanie zużycia surowców i energii podczas procesu produkcji; niski stopień zanieczyszczenia wody, gleby i powietrza na etapie procesu produkcji, użytkowania i zagospodarowania odpadów; charakteryzować się możliwie małą masą, gdyż wówczas zajmują mniej miejsca podczas magazynowania i transportu; generować, jak najmniej odpadów (zarówno w ujęciu wagowym jak i objętościowym) oraz przynależeć do obowiązującego systemu organizacyjno-prawnego poprzez wykorzystywanie czytelnych i ujednoliconych znaków ekologicznych”.

Badania

W celu uniknięcia obecności substancji szkodliwych, w krajach UE ustanowione zostały wymogi w postaci listy substancji dozwolonych do produkcji opakowań. Każdy materiał stykający się z żywnością musi mieć certyfikat poświadczający możliwość kontaktu z produktami spożywczymi, w świetle istniejącej wiedzy. Dla dobra konsumentów badania wciąż są jednak prowadzone, zwłaszcza w kontekście bisfenolu A (BPA). Jest to związek wykorzystywany do produkcji tworzyw sztucznych. Najpowszechniej występuje w wybranych produktach z plastiku wykonanego z poliwęglanów, papierze termicznym do drukarek fiskalnych i jako powłoka wewnątrz puszek. BPA ma budowę zbliżoną do żeńskiego hormonu płciowego – estrogenu, dlatego może oddziaływać na funkcjonowanie naszego układu hormonalnego. Według badań naukowych bisfenol A działa niekorzystnie na wiele aspektów zdrowotnych. Podejrzewany jest o zwiększanie ryzyka: otyłości, cukrzycy typu 2, chorób serca, zaburzeń pracy tarczycy, problemów z płodnością u mężczyzn, zaburzeń układu nerwowego.

Do głównych źródeł, z których bisfenol A przedostaje się do organizmu należą: konserwy, napoje w puszkach, niektóre plastikowe butelki i inne opakowania z poliwęglanów, papier termiczny, materiały dentystyczne. Obecnie, gdy materiały syntetyczne z BPA są bardzo powszechne, niemożliwe jest całkowite wyeliminowanie tego związku z obiegu. Na szczęście kolejne kraje UE wprowadzają ograniczenia w używaniu bisfenolu A.

Z czego się składa opakowanie wielowarstwowe?

Opakowania kartonowe składają się z trzech komponentów: papieru, polietylenu oraz aluminium. Zaczynając od środka, najpierw są dwie warstwy polietylenu. Pierwsza z tych warstw bezpośrednio chroni żywność, druga łączy ją z cieniutką warstwą folii aluminiowej, stosowaną tylko w przypadku opakowań aseptycznych. W kartonach od zaufanych producentów, ta warstwa ma grubość 6 mikronów, to znaczy, że jest osiem razy cieńsza od ludzkiego włosa. Stanowi tylko ok. 5% masy opakowania, ale odgrywa pierwszoplanową rolę. To bariera mikrobiologiczna, chroni produkt przed działaniem światła i tlenu, a także przed wnikaniem z zewnątrz np. zapachów.

Ruchy ekologiczne na świecie

W związku z pogłębiającym się problemem wzrastającego zanieczyszczenia środowiska coraz więcej osób interesuje się problematyką jego ochrony. Regularne monitorowanie rosnących składowisk śmieci – jak widać z bieżących relacji telewizyjnych – jest bardzo trudne. Wszyscy próbują pozbyć się kłopotliwych odpadów i nie zawsze te działania są etyczne.

Na świecie powstają zatem ruchy ekologiczne zwracające uwagę na rosnący problem. Przedstawiciele tych organizacji najbardziej krytycznie odnoszą się do gwałtownie wzrastającej ilości opakowań, co wiąże się z nadmierną eksploatacją zasobów naturalnych, stosowaniem nadmiernej ilości materiałów opakowaniowych oraz opakowań, które jako biologicznie trudno rozkładalne lub wcale nierozkładalne zanieczyszczają środowisko na wiele lat. Badania naukowe oraz nacisk środowisk ekologicznych zmuszają producentów do oferowania opakowań o mniejszej masie jednostkowej, większej kolorystyce, która bardziej przyciągnie uwagę konsumenta niż sama wielkość opakowania i masa. Zwraca się uwagę na to, by zmniejszać pojemność produktów w opakowaniach, poprzez ich prasowanie, kondensowanie i koncentracje. Proponuje się też, by opakowania miały mniejszą chłonność produktu, poprzez zmniejszanie grubości opakowań szklanych lub blaszanych dzięki zmianie ich konstrukcji, modernizacji technologii produkcji opakowania czy też zastosowaniu ulepszonych bardziej wytrzymałych materiałów do ich produkcji.

Nowinki firmy Sealed Air

Przyjazny stosunek do środowiska naturalnego widoczny jest w rozwiązaniach firmy Sealed Air. Przykładem mogą być opakowania do technologii Darfresh/Skin z zastosowaniem opakowań do pełnego recyklingu lub biodegradacji. Nowym rozwiązaniem jest system Darfresh R, opracowany wspólnie w firmą Ulma – z możliwością ograniczenia odpadu folii o 40%. Wspólnie z firmą Mondini opracowano zaś system Darfresh DOT – dający możliwość zmniejszenia zużycia folii w technologii skin do tacek do 40%. Działaniem, które docenią klienci może być również zastosowanie cieńszych materiałów tj. folie typ BDF, RS grubości 21 i 50 mikronów zamiast laminatów o grubości 50, 100 mikronów i więcej.

Idea recyklingu

Jedną z form dbania o środowisko jest recykling. Jest to zaplanowany proces powtórnego wykorzystywania odpadów w celu wytworzenia nowego produktu. Celem tego procesu jest zmniejszenie nadmiernego eksploatowania złóż naturalnych oraz zmniejszenie ilości odpadów. Podstawową zasadą stosowaną w recyklingu jest maksymalne wykorzystanie dostępnych odpadów, przy jak najmniejszym nakładzie energetycznym i surowcowym.

Recyklingowi może podlegać praktycznie wszystko: puszki aluminiowe, szkło (butelki i słoiki), papier (gazety, czasopisma, papiery biurowe) i tektura (wszelkiego typu opakowania kartonowe), niektóre opakowania plastikowe, stal (karoserie, maszyny i urządzenia) i wiele innych.

Z dostępnych danych wynika, że odpady wygenerowane w naszych domach (komunalne) to 9% całości odpadów. Chcąc usprawnić proces wprowadzono system segregacji śmieci. Odpady powinno segregować się na cztery podstawowe grupy i opakowania oddzielnie wrzucać do specjalnie oznakowanych kontenerów.

Recykling jest procesem wieloetapowym i w jego cyklu wyróżnia się pięć podstawowych etapów, które można zastosować dla odpadów różnego pochodzenia:

  • segregacja (podzielenie odpadów ze względu na ich rodzaj),
  • rozdrabnianie na mniejsze części,
  • mycie zanieczyszczonych odpadów szklanych i plastikowych w wannach,
  • wytłaczanie nowych produktów końcowych oraz inne działania tj. magazynowanie, zabezpieczanie przed rozprzestrzenianiem itp.

Recykling dzielimy na materiałowy i surowcowy. Recykling materiałowy dotyczy w dużej mierze tworzyw sztucznych, polega na odzyskiwaniu ze zużytych opakowań czystych, pełnowartościowych frakcji polimerów, czyli recyklatów. Muszą one nadawać się do ponownego przetwórstwa. Mogą służyć do wytwarzania kolejnych wyrobów bądź być surowcami uzupełniającymi do produkcji tworzywa wyjściowego.

Z kolei recykling surowcowy opiera się na poddawaniu odpowiednich tworzyw sztucznych właściwym reakcjom chemicznym, które powodować będą degradację polimerów do frakcji o mniejszych masach cząsteczkowych lub do związków wyjściowych.

Ciekawa idea

Tetra Pak pracuje nad papierową słomką

Pomysł co prawda dotyczy małych kartoników soków, ale stąd już blisko do ich zastosowania w mlekach smakowych. Małe kartoniki, zarówno soków jak i mleka, są bardzo popularne wśród dzieci i dorosłych, co wynika z wygody opakowań i możliwości ich łatwego przenoszenia.

Teraz producent kartoników pracuje nad słomką, która po jednorazowym użyciu łatwo podda się rozkładowi. Wykonana z papieru nie będzie już obciążeniem dla środowiska naturalnego.

Projekt ma szansę na zakończenie wraz z końcem roku.

Podział opakowań ze względu na trwałość

Zgodnie z wymaganiami ochrony środowiska odpady opakowaniowe powinny być przydatne do odzysku lub recyklingu. Opakowania dzielimy na: trwałe oraz nietrwałe. Do opakowań trwałych zaliczamy m.in.: szkło, aluminium, stal, poliolefiny, polistyren, poliester, polichlorek winylu (PVC). Do opakowań nietrwałych zaliczamy m.in.: papier, tekturę, celofan, drewno. Podział ten nie jest oczywiście jednoznaczny, gdyż sama celuloza może być wykorzystana nawet 8-krotnie. Opakowania trwałe niestety nie ulegają samoczynnemu, biologicznemu przetwarzaniu, ponieważ są niewrażliwe na działanie enzymów bakterii i grzybów. Opakowania nietrwałe, o ile są niepowlekane i nieuszlachetniane ulegają korzystnej dla środowiska biodegradacji.

Opakowania biodegradowalne

Nową budzącą nadzieję ekologiczną opcją są opakowania biodegradowalne. Pojęcie biodegradacja (gr. bios – życie, łac. degradiatio – obniżenie) to rozkład złożonych związków organicznych na nieorganiczne związki proste, prowadzany przez organizmy żywe, głównie bakterie i grzyby, promieniowce, pierwotniaki i glony. Mikroorganizmy powodują biodegradację opakowań traktując je jako pokarm. Biodegradacja może przebiegać w warunkach tlenowych lub beztlenowych. W biodegradacji tlenowej produktami końcowymi są substancje nieszkodliwe dla środowiska tj. dwutlenek węgla, woda i sole mineralne. W wyniku biodegradacji beztlenowej powstają m.in. metan i inne węglowodory proste.

Produkty biodegradowalne są zatem unikalne i podlegają procesowi certyfikacji, które pozwala na stosowne oznakowanie produktu, tak, aby wyróżnić je od tradycyjnych wyrobów. Opakowania biodegradowalne bazują na takich surowcach jak: kukurydza, trzcina cukrowa, odpady papierowe i rolnicze.

Przykładem takich alternatywnych działań jest produkcja jednorazowych kubków i talerzyków, które mogą być przygotowane z kukurydzy czy z otrębów pszennych, które po spożyciu napoju lub posiłku można bezpiecznie skonsumować.

Monika Lipska, Dyrektor Handlowy w Torpol

Monika Lipska

Dyrektor Handlowy w Torpol

Worki Torpol to również worki w wersji EKO. Naszym priorytetem jest satysfakcja klientów, bezpieczeństwo pracowników oraz produkcja worków papierowych zgodnie z najwyższymi standardami ochrony środowiska naturalnego.

Standardowo, worki papierowe z wkładką polietylenową, przeznaczone do sypkich wyrobów mlecznych, produkowane są z papieru wytwarzanego z czystej celulozy oraz czystego granulatu.

W naszym przekonaniu fundamentem odpowiedzialnego rozwoju jest skuteczne zarządzanie oddziaływaniem na środowisko naturalne. W związku z tym podejmujemy aktywne działania, które zapewniają produkcję worków papierowych, na podstawie polskich i europejskich norm ochrony środowiska. Podczas całego cyklu produkcyjnego podejmujemy szereg działań, aby neutralizować oddziaływanie naszych produktów na środowisko naturalne. W tym celu, współpracujemy z firmą specjalizującą się w zaawansowanym recyklingu papieru, folii oraz odpadów produkcyjnych. W produkcji wykorzystujemy przyjazne dla środowiska surowce oraz używamy farb wodnych, które stanowią skuteczną ekoalternatywę dla tradycyjnych farb chemicznych.

Będąc świadomym i odpowiedzialnym producentem, myślimy także o działaniach, które będą alternatywą dla opakowania wykonanego z pierwotnych surowców. Aby sprostać oczekiwaniom rynku oraz spełnić wymagania zasad odpowiedzialnego biznesu inwestujemy w nowoczesne rozwiązania technologicznie oraz stawiamy na produkcję w wersji EKO.

Na wyraźne życzenie klienta, możemy wykonać worki z papieru i folii z surowców pochodzących z recyklingu. Papiery makulaturowe, które wykorzystujemy do produkcji worków w wersji EKO są wytwarzane z mocno wyselekcjonowanych surowców wtórnych. Surowce te są przebadane pod względem czystości mikrobiologicznej oraz posiadają certyfikaty dopuszczenia do kontaktu z żywnością. Czasami warto kosztem właściwości mechanicznych opakowania postawić na ekologię. Taki wybór dajemy także klientom.

Wpływ wybranych opakowań na środowisko

Tworzywa sztuczne

Tworzywa sztuczne stanowią istotną część naszego codziennego życia. Korzyści wynikające ze stosowania tworzyw sztucznych są niezaprzeczalne. Ten typ materiału stał się podstawą postępu i rozwoju w wielu dziedzinach. Produkty z tworzyw sztucznych są w zasadzie wszędzie i chyba łatwiej byłoby wymienić, gdzie one nie występują. W przemyśle spożywczym wykorzystuje się je jako butelki i/lub pojemniki do produktów płynnych i półpłynnych, wypraski do twarogów i serków, poprzez kubeczki do gorących napojów, aż po wszechobecne plastikowe torebki i siatki.

Warto pamiętać, że niekorzystny wpływ na środowisko ma nie tylko wyrzucone opakowanie z tworzywa sztucznego, ale także proces produkcji takiego opakowania. W trakcie powstawania tego typu opakowań występuje zjawisko emisji do atmosfery szkodliwych substancji, takich jak: węgiel, siarka, związki chloru, azot, cyjanowodór, freon itp.

Następnym sposobem likwidacji opakowań z tworzyw sztucznych jest wspomniana biodegradacja. Nie wszystkie jednak odpady z tworzyw sztucznych podlegają biodegradacji, a proces ten jest wieloletni i nie daje skutecznych rezultatów.

Kolejną metodą stosowaną w polityce zagospodarowywania odpadów jest ich przetwórstwo w celu uzyskania energii. Niestety jest to metoda dość kosztowna (wysoki koszt instalacji pieców do spalania odpadów). Niemniej spalanie materiałów plastikowych ma się w Polsce bardzo dobrze (w ostatnich latach powstało tu kilka spalarni).

Tworzywa termoplastyczne, czyli m.in. butelki typu PET do napojów oraz opakowania do żywności typu HDPE i LDPE są poddawane regularnemu procesowi recyklingu.

Puszki aluminiowe

W ostatnich latach nastąpił gwałtownych wzrost produkcji napojów w aluminiowych puszkach. Zaletami puszek jest to, że są lekkie, nietłukące i wygodne w obrocie, zajmują mało miejsca, łatwo je zgnieść i wyrzucić do kosza. Jednak należy pamiętać, że do ich produkcji wykorzystuje się ogromne ilości energii i surowców. Do wyprodukowania puszki aluminiowej zużywa się tyle samo energii, ile potrzebne jest do ich dwudziestokrotnego przetworzenia w recyklingu. Przykładowo produkcja tony aluminium pochłania 294 GJ, czyli tyle, ile wynosi średnie roczne zużycie prądu 20 gospodarstw domowych. Dodatkowo warto pamiętać, że huty aluminium emitują do atmosfery wiele szkodliwych substancji. Równie trudne do realizacji jest zagospodarowanie puszek, bowiem jest to proces nie tylko bardzo energochłonny, ale także podczas recyklingu powstają duże ilości toksycznych odpadów.

Opakowania ze styropianu

Kolejną grupą opakowań są opakowania ze styropianu. Do tego typu opakowań należą m.in. styropianowe tacki, przekładki lub pudełka. Opakowania takie są produkowane ze spienionego polistyrenu, którego czas rozkładu wynosi około 500 lat. Materiał ten może być szkodliwy dla zdrowia, ponieważ styren rozpuszcza się w tłuszczu, zatem może przenikać do takich produktów jak mięso lub nabiał.

„Recykling opakowań kartonowych do płynnej żywności, które stanowią wolumenowo największy odsetek wszystkich podlegających recyklingowi opakowań wielomateriałowych, realizowany jest w trzech polskich papierniach i w dalszym ciągu będzie się rozwijał, ponieważ zapotrzebowanie na tzw. celulozę po-pierwotną pochodzącą z tych opakowań jest bardzo duże. Recykling opakowań wielomateriałowych z przewagą papieru (kartony do płynnej żywności) nie stanowi więc z punktu widzenia istniejących technologii większego problemu – to, na czym należy się skupić, to rozwój infrastruktury w obszarze pozyskiwania odpadów opakowaniowych z rynku, w tym głównie odpadów pokonsumenckich, poprzez propagowanie zasad segregacji u źródła oraz rozwój systemów selektywnej zbiórki zużytych opakowań”. Jan Jasiński, Prezes Fundacji ProKarton

Kartony do płynnej żywności

Nasze półki uginają się od kartonów i kartoników. Kartoniki są bardzo wygodnymi opakowaniami, zarówno z punktu widzenia handlu jak i użytkownika końcowego. Są też wdzięcznym polem do działania marketingowców. Sprzedaje się w nich mleko, napoje fermentowane lub soki. Należy pamiętać, że kartoniki to materiały wielowarstwowe. Z osobna, tworzywa, z których wykonuje się opakowania (tektura, aluminium, plastik), są zdatne do recyklingu. W przypadku laminatów tworzących kartonik konieczne jest rozwłóknianie ich w hydropulperze w papierniach.

Opakowania szklane

Do najbardziej ekologicznych materiałów należy szkło, które w wielu przypadkach można wykorzystywać wielokrotnie. Szkło to jeden z najstarszych typów materiałów opakowaniowych produktów płynnych stosowanych na szerszą skalę. Zaletą szklanych opakowań jest to, że są one bezpieczne dla zdrowia. Żadne ich części składowe nie przenikają do przechowywanej wewnątrz żywności, nawet wtedy, gdy opakowanie znajduje się pod wpływem wysokich temperatur.

Niestety opakowania ze szkła mają wiele wad i przez lata próbowano znaleźć ich zamienniki. Obecnie opakowania szklane są przez niektórych odbiorców postrzegane, jako trochę staromodne, nie dają spektakularnego wizerunku designerskiego. Są ciężkie, a zarazem delikatne, łatwo się tłuką, są niezbyt wygodne, zarówno w trakcie użytkowania, jak i logistyki. Opakowania szklane z zasady wpisują się w politykę opakowań przyjaznych dla środowiska. Oczywiście tego typu sytuacja ma miejsce wówczas, gdy opakowania szklane wracają poprzez system segregacji śmieci do dalszego przetworzenia do hut szkła lub producentów i zostaną wykorzystane do powtórnego pakowania produktów.

Z kartonu po mleku poddanego recyklingowi można wytworzyć produkty papiernicze np. bibułę, papier opakowaniowy, niektóre gatunki papieru do pisania i zadruku, natomiast z masy celulozowej mogą powstać pudełka na żywność, wytłoczki na jajka, a także plastikowe produkty z przetworzenia folii aluminiowej i polietylenu np. meble ogrodowe, doniczki.

Opakowania, które znikają samoczynnie

Kolejnym tematem wartym poruszenia jest idea produkcji samoczynnie rozkładających się opakowań. Obecnie coraz większe staje się zainteresowanie badaczy nowymi tworzywami, które po krótkim okresie eksploatacji ulegają rozkładowi. Do uzyskania go, stosowane są trzy podstawowe mechanizmy rozkładu: fotodegradacja, degradacja chemiczna i degradacja mikrobiologiczna.

Fotodegradacja to metoda, w której, za sprawą działania promieniowania UV na tworzywo, zachodzi reakcja rodnikowa, prowadząca do skrócenia łańcucha polimerowego, co sprzyja jego samoczynnemu rozpadowi. Degradacja chemiczna to proces, który zmierza do wywołania cyklu reakcji chemicznych, w wyniku których następuje pękanie wiązań łańcucha polimerowego i zmniejszenie ciężaru cząsteczkowego tworzywa. Degradacja mikrobiologiczna to proces opierający się na rozkładzie materiału opakowaniowego przez mikroorganizmy.

Elopak jest pierwszym producentem, który dostarczył miliard kartonów zbudowanych w całości z surowców odnawialnych od chwili, gdy w 2014 roku wprowadził w swoich opakowaniach certyfikowany, odnawialny polietylen. Zastosowanie odnawialnego surowca zamiast pochodzącego z surowców kopalnych znacznie zmniejsza ślad węglowy kartonów. Co więcej, od 2017 roku polietylen stosowany w kartonikach Elopak pochodzi z trzciny cukrowej albo z oleju talowego, czyli pozostałości z produkcji masy celulozowej i papieru.

Osiągnięcie miliarda w pełni odnawialnych kartonów jest kamieniem milowym dla firmy Elopak i ogromnym wkładem w ograniczenie wykorzystania zasobów kopalnych – mówi Marianne Groven, obecna Dyrektor ds. Środowiska w Elopak. – Elopak zawsze będzie starał się zapewnić opakowania o silnym profilu ekologicznym, aby wspierać marki naszych klientów. Pochodzący ze skandynawskich lasów surowiec na bazie oleju talowego umożliwia Elopak oferowanie kartoników produkowanych w całości w z drewna. Olej talowy to pozostałość (określana również jako surowiec drugiej generacji) z produkcji masy celulozowej i papieru, który jest głównym surowcem do produkcji kartoników. Drewno stosowane do produkcji kartonu jak i odnawialnego PE pochodzi w 100% z odpowiedzialnie zarządzanych lasów i innych kontrolowanych źródeł, zgodnie z systemem certyfikacji FSC. Alternatywny surowiec pochodzi z Brazylii, gdzie trzcina cukrowa może rosnąć w obszarach, gdzie inne uprawy nie są w stanie się utrzymać. Oba surowce są certyfikowane zgodnie z ISCC PLUS, zapewniając, że cały łańcuch wartości jest trwały i certyfikowany aż do produktu finalnego.

Upcycling, gdy opakowania zyskują nową wartość

Z ekologicznego punktu widzenia każde opakowanie powinno być nieszkodliwe dla zdrowia, dobrej jakości i trwałe. Z danych ONZ wynika, że w krajach słabo rozwiniętych ponad 30% produkowanej żywności marnuje się z powodu niskiej jakości opakowań. W krajach wysoko rozwiniętych jest to 2-3%.

Opakowania powinny być zdatne do powtórnego wykorzystania lub biodegradowalne. Proces ich rozkładu powinien być relatywnie krótki, a podczas ich rozkładu nie powinny uwalniać się żadne szkodliwe substancje. Najpopularniejszym i najbardziej zrozumiałym pojęciem w polityce zrządzania odpadami jest recykling, zwany niekiedy downcyklingiem. Ze znanych przykładów wykorzystania śmieci można podać działania prowadzone w USA. W Waszyngtonie ze starych soczewek i reflektorów powstały przezroczyste tafle szkła w nowoczesnych wieżowcach. W Nowym Jorku na Manhattanie Piątą Aleję ozdobiono efektowną, połyskliwą nawierzchnię wykonaną z asfaltu pomieszanego ze tłuczką szklaną. Produkuje się tam także domy z wyselekcjonowanych i zużytych kontenerów morskich. W ofercie sklepów znajdują się zegary ścienne, których tarcze wykonano z palet transportowych i innych materiałów konstrukcyjnych. Bez problemu można kupić świeczniki wykonane z klocków paletowych, a także półki, regały, stoły i stoliki i łóżka wykonane z palet.

Nowym pojęciem, które zyskuje coraz więcej zwolenników jest tzw. upcycling, gdzie stare produkty zyskują nowe zastosowanie, co zwiększa ich wartość. Upcycling w dużym stopniu dotyczy także opakowań. Przykłady takich zastosowań można znaleźć w każdym domu. Klasycznym przykładem są stare zużyte opakowania plastikowe po lodach, które wykorzystuje się do przechowywania mrożonych przypraw, pozostałości żywności. Kartony wykorzystuje się, jako pojemniki na magazynowanie rzeczy, siedzisk i kojców dla zwierząt oraz prostych zabawek przestrzennych dla dzieci. Metalowe, eleganckie puszki mogą stanowić element ozdobny kuchni lub pojemnik do przechowywania przyborów do szycia lub biżuterii. Panowie w ulubionych puszkach przechowują materiały do majsterkowania i prac domowych. W szklanych słoikach można przechowywać płatki śniadaniowe, suszone owoce czy ziarna zbóż.

Problemy polskiego rynku zarządzania śmieciami

Przeciętny Europejczyk wytwarza 475 kg odpadów rocznie. Z tego 28% podlega recyklingowi (133 kg), a 16% (76 kg) przerabia się na kompost. Do spalarni trafia 27% śmieci (128 kg) a na wysypiska – 29% (138 kg). Jak wynika z danych Eurostatu przeciętny Polak wytwarza 272 kg odpadów rocznie. Jest to 57% średniej UE.

W Polsce co roku powstaje ok. 130 mln ton odpadów i wzrost wartości recyklingu staje się sprawą kluczową. Zaletami recyklingu jest to, że odciąża on wysypiska, prowadzi do zredukowania ilości odpadków zanieczyszczających środowisko oraz jest formą ochrony bogactw naturalnych. Proces ten pozwala też na oszczędzanie energii potrzebnej do produkcji oraz tworzy nowe miejsca pracy i źródła dochodów.

Dużym problemem w Polsce jest relatywnie niski jeszcze poziom świadomości ekologicznej Polaków. Problemem jest niesegregowanie śmieci oraz brak specjalistycznych zakładów, które potrafią je wykorzystać. Problemem jest fakt, że recykling uzależniony jest od istnienia rynku materiałów wtórnych i zdarza się, ze ceny rynkowe nie pokrywają kosztów zbierania, sortowania i transportu.