Systemy jakości: GFSI – opis standardów europejskich – cz. II standardy prywatne

Rozwój marek własnych sieci handlowych przyczynił się do zwiększonego zapotrzebowania na uniwersalne narzędzia oceny producentów pozwalające zminimalizować ryzyka zlecania produkcji (po stronie właściciela marki własnej) oraz liczby audytów poszczególnych odbiorców (u dostawców produktów). Zbierając doświadczenia lat 90. mniej więcej w jednym czasie powstały dwa stowarzyszenia sieci handlowych. W Wielkiej Brytanii jest to British Retail Consortium (BRC) zrzeszające takie sieci jak m.in. Aldi, Burger King (United Kingdom) Ltd, Costa Coffee, Costcutter Supermarkets Group, Iceland Foods, Ikea, KFC, Lidl, Marks & Spencer, McDonald’s Restaurants, Starbucks Coffee Company (UK), Steinhoff UK Group, Subway, Tesco.

Drugie podobne stowarzyszenie zostało założone przez detalistów niemieckich i francuskich, Zrzeszenie Niemieckiej Federacji Handlu Detalicznego – Hauptverband des Deutschen Einzelhandels (HDE) – wraz z członkami francuskiego odpowiednika – Fédération des Entreprises du Commerce et de la Distribution (FCD) – opracowali standard jakości i bezpieczeństwa żywności nazwany Międzynarodowym Standardem Żywności (International Food Standard IFS), którego założeniem jest umożliwienie oceny systemów bezpieczeństwa i jakości żywności u dostawców w ujednolicony sposób. W latach 2005-2006 włoskie stowarzyszenia Associazione Nazionale Cooperative Consumatori (ANCC), Associazione Nazionale Cooperative tra Dettaglianti (ANCD) oraz Federdistribuzione także dołączyły do International Food Standard (obecnie International Featured Standards), a opracowanie wersji 5. dla żywności było owocem współpracy federacji handlu detalicznego z Francji i Niemiec, a także sprzedawców detalicznych ze Szwajcarii i Austrii. Standard ten jest obecnie zarządzany przez IFS Management, spółkę należącą do FCD i HDE. Odnosi się do wszystkich etapów przetwórstwa spożywczego z wyłączeniem produkcji pierwotnej. W tej chwili standard jest preferowany przez takie sieci jak Auchan, Geant, E.Leclerc, Carrefour, Grupa Metro i Lidl.

Zarówno IFS jak i BRC od początku XXI wieku opracowują standardy ułatwiające certyfikacje w oparciu o wymagania sieci, zastępujące audyty tych sieci. Oba standardy są akceptowalne przez GFSI i każdy z właścicieli standardów przez lata opracował reguły dotyczące produkcji żywności oraz inne – wspomagające nadzór nad markami własnymi. Oba stowarzyszenia prowadzą szkolenia z wymagań standardów, a także mają swoje zasady oceniania i dopuszczania do audytów audytorów.

BRC opracowało szereg Globalnych Norm określających wymagania dotyczące produkcji żywności i produktów konsumpcyjnych, opakowań oraz magazynowania i dystrybucji. Inne Normy BRC stanowią uzupełnienie Normy dotyczącej Bezpieczeństwa Żywności oraz źródło informacji do audytowania i certyfikacji dostawców. Zestawienie standardów BRC wraz z aktualnymi wydaniami przedstawia tabela 1.

Najpopularniejszym wśród producentów mleka i produktów mlecznych jest standard BRC Food, który po raz pierwszy był wydany w 1998 r., a obecnie aktualna jest wersja 7 wydana w styczniu 2015 r. Standard był aktualizowany, zgodnie z najnowszą wiedzą odnoszącą się do bezpieczeństwa żywności. Obecnie stosowany jest na całym świecie. Norma opisuje wytyczne dla producentów, które mają pomóc w wytwarzaniu bezpiecznej żywności oraz nadzorowaniu jakości wyrobów, zgodnie z oczekiwaniami klientów. Certyfikacja zgodności z Normą jest uznawana przez wielu sprzedawców detalicznych, firmy gastronomiczne i producentów z całego świata i jest stosowana w celu oceny dostawców żywności. W odpowiedzi na duże zapotrzebowanie i w celu ułatwienia wdrażania Standardu w przedsiębiorstwach branży spożywczej na całym świecie, Globalna Norma dotycząca Bezpieczeństwa Żywności jest dostępna w 16 językach – w tym przetłumaczona na: amerykański, chiński, szwedzki, polski, turecki, czeski, duński, niemiecki, francuski, włoski, norweski, rosyjski, hiszpański i portugalski. Standard ten określa wymagania, pod względem bezpieczeństwa żywności, jakości i kryteriów operacyjnych, które muszą być stosowane w zakładach produkujących żywność, aby zapewnić zgodność z wymaganiami prawnymi oraz skutecznie chronić konsumentów. Wymagania zawarte w siódmej wersji Normy są kontynuacją wcześniejszych wydań, przy zachowaniu wskazania najważniejszych wymagań standardu tj. zaangażowania najwyższego kierownictwa, systemie HACCP oraz na wspierającym systemie zarządzania jakością. W czasie audytu audytor sprawdza też wdrożone dobre praktyki produkcyjne, opisane szczegółowo w nowym wydaniu ze względu na raportowane przypadki wycofania produktów z rynku lub z obrotu (np. oznakowanie i zarządzanie opakowaniami).

Innym standardem mającym znaczenie dla producentów mleka i produktów mlecznych jest Globalna Norma BRC dotycząca Opakowań i Materiałów do Pakowania (Global Standard for Packaging and Packaging Materials). Norma ta służy do wdrożenia i certyfikowania systemu zapewnienia jakości i bezpieczeństwa opakowań do pakowania żywności i produktów konsumpcyjnych. Wymagania standardu są podzielone na dwa poziomy higieniczne, w zależności od tego czy opakowania bezpośrednio kontaktują się z wyrobami mającymi określone wymagania pod względem higieny (jak np. żywności) czy są to opakowania pośrednie lub do produktów bez wymagań higienicznych. Przedsiębiorstwa produkujące żywność i inne wyroby mogą wymagać zgodności z tą normą od dostawców opakowań. Norma została wydana po angielsku, chińsku, francusku, włosku, hiszpańsku i niemiecku. Certyfikat ze standardem jest uznawany przez wielu właścicieli marek, detalistów, firm gastronomicznych i producentów na całym świecie przy ocenie możliwości ich dostawców. Standard określa bezpieczeństwo produktów, jakość wyrobu i kryteria operacyjne, które muszą znajdować się w procesie produkcji opakowań, aby organizacja mogła wypełniać swoje zobowiązania w zakresie przestrzegania prawa i ochrony konsumenta.

Kolejny standard, którego znajomość może się przydać w mleczarni to Globalna Norma BRC, dotycząca Magazynowania i Dystrybucji (Global Standard for Storage and Distribution), która określa wymagania dotyczące magazynowania, dystrybucji, sprzedaży hurtowej i usług zlecanych w odniesieniu do pakowanych i niepakowanych produktów spożywczych, materiałów do pakowania oraz towarów konsumpcyjnych. Norma ta nie dotyczy obiektów magazynowych znajdujących się pod bezpośrednim nadzorem kierownictwa zakładu produkcyjnego, który podlega odpowiedniemu Standardowi produkcyjnemu (np. BRC Globalnej Normie dotyczącej Bezpieczeństwa Żywności). Standard ten wprowadzono w celu uzupełnienia możliwości audytowania po zakończeniu procesów produkcyjnych, a przed konsumpcją przez konsumenta, by nadzorować i zachować bezpieczeństwo i jakość wyrobów w łańcuchu dystrybucyjnym. Standard ten dostępny jest tylko w języku angielskim.

Przedostatni standard, który w pewien sposób dotyczy mleczarni to standard dotyczący sprzedaży detalicznej (Global Standard for Retail), który został opracowany, aby zapewnić ramy zarządzania bezpieczeństwa produktów, jakości i legalności dla sklepów detalicznych, czyli miejsc, które kupują i sprzedają produkty wytworzone przez innych producentów. Firmy te odgrywają kluczową rolę w dostarczaniu produktów do konsumenta ostatecznego. Przez to, że sklepy są ostatnim ogniwem w łańcuchu dostaw, to mogą wpływać zarówno pozytywnie jak i negatywnie na bezpieczeństwo produktów i standardów jakości u swoich dostawców. Tym samym są odpowiedzialne za utrzymanie identyfikowalności, a także zarządzanie bezpieczeństwem i integralnością produktów sprzedawanych w swojej działalności. Jeżeli działalność obejmuje przywóz istnieją w wielu przypadkach specyficzne wymogi prawne w odniesieniu do produktów, które są przywożone, a także wymagania do prowadzenia zapisów, które może być później wymagane przez odpowiednie władze. Ten Standard został też opracowany w trosce o konsumenta, poprzez określenie bezpieczeństwa, jakości i kryteria operacyjne wymagane do wypełnienia zobowiązań w zakresie przestrzegania prawa jego ochrony.

Ostatnim ze standardów o którym warto wiedzieć w produkcji wyrobów mleczarskich jest Globalna Norma BRC dotycząca Agentów i Pośredników (Global Standard for Agents and Brokers). Jest ona normą umożliwiającą przeprowadzenie audytu i certyfikację przedsiębiorstwom kupującym i sprzedającym produkty lub świadczącym usługi podmiotom trzecim, które nie mogą uzyskać certyfikacji wynikającej z normy dotyczącej produkcji, magazynowania lub dystrybucji, ponieważ nie posiadają produktów podlegających audytowi.

Globalna Norma BRC dotycząca Produktów Konsumpcyjnych (BRC for Consumer Products) określa wymagania dotyczące produkcji i montażu produktów konsumpcyjnych. Z jej zakresu wyłączone są produkty o charakterze spożywczym, w tym witaminy, minerały i suplementy ziołowe, które podlegają wymaganiom BRC Globalnej Normy dotyczącej Bezpieczeństwa Żywności. Nowe wydanie standardu z listopada 2016 r. podzieliło go na dwa nowe standardy – podstawowy dotyczący wszystkich produktów oraz drugi – Personal Care and Household, który dotyczy kosmetyków, produktów pielęgnacyjnych oraz chemii domowej.

Akceptację GFSI mają następujące standardy BRC: BRC do żywności, wydanie 7, BRC/IoP do opakowań i materiałów opakowaniowych, wydanie 5, BRC do przechowywania i dystrybucji, wydanie 3.

Podobnie do BRC również IFS opracowało szereg standardów określających wymagania dotyczące produkcji żywności i produktów konsumpcyjnych, opakowań oraz magazynowania i dystrybucji produktów. Zestawienie standardów IFS wraz z aktualnymi wydaniami przedstawia tabela 2.

Podstawowym standardem dla produkcji w mleczarniach jest standard IFS Food. Standard ten dotyczy producentów żywności. Celem było opracowanie wymagań zawierających wymagania systemu zarządzania jakością oraz wymagań związanych z zapewnieniem bezpieczeństwa zdrowotnego żywności, poprzez określenie wytycznych co do wdrożenia systemu HACCP oraz mocno sprecyzowanych wytycznych odnośnie dobrych praktyk. Drugą grupą poza producentami (wytwórcami) żywności są firmy zajmujące się pakowaniem żywności. Standard ma zastosowanie w tych działalnościach, w których jest ryzyko zanieczyszczenia produktu. Standard wydano w 16 językach i są to: chorwacki, czeski, holenderski, angielski, francuski, niemiecki, grecki, węgierski, włoski, polski, portugalski, rumuński, rosyjski, serbski, hiszpański, ukraiński.

Jednym z celów producentów i dystrybutorów żywności jest zapewnienie przejrzystości w całym międzynarodowym łańcuchu dostaw, w tym również obejmującym działania logistyczne. Aspekty związane z przejrzystością łańcucha logistycznego są interesujące również z punktu widzenia Klientów i konsumentów, którzy chcą być pewni, że w czasie transportu nie doszło do zmiany zawartości przesyłki i jej bezpieczeństwa. Standardy związane z bezpieczeństwem żywności wymagają od dostawców usług gwarancji utrzymania jakości i bezpieczeństwa produktów oraz zapewnienia przejrzystości w odniesieniu do sposobu ich przemieszczenia w łańcuchu logistycznym. Właściciele standardu IFS opracowali specyficzny standard skierowany do firm logistycznych – IFS Logistics, by firmy zajmujące się świadczeniem usług logistycznych nie były przytłoczone wymaganiami jak zakłady wytwarzające żywność. Standard ten ma zastosowanie do wszystkich typów transportu: ciężarówek, pociągów, statków, samolotów lub innych rodzajów transportu, gdzie wymagane jest zapewnienie i utrzymanie kontrolowanej temperatury lub stabilności otoczenia. Norma logistyczna IFS dotyczy produktów żywnościowych i nieżywnościowych. Logistyka IFS obejmuje wszystkie czynności logistyczne, takie jak załadunek, transport, wyładunek, magazynowanie, obsługa i dalsze rozprowadzanie. Norma została opublikowana po angielsku, chińsku, duńsku, francusku, niemiecku, włosku, polsku, portugalsku i hiszpańsku.

Celem programu IFS Global Markets Logistics jest ułatwienie lokalnego dostępu do rynku, stworzenie wzajemnej akceptacji w łańcuchu dostaw i stworzenie ram dla mentoringu, rozwoju i oceny małego i mniej rozwiniętego dostawcy usług logistycznych. Firmy te mogą napotykać trudności z wdrażaniem skutecznych procedur bezpieczeństwa produktów i jakości, ze względu na ich rozmiary, brak specjalistycznej wiedzy technicznej lub zasobów gospodarczych. Program zawiera protokół do stopniowego zwiększania procesu ciągłego doskonalenia w systemach zarządzania bezpieczeństwem logistycznym. Oferuje elastyczne zastosowanie podejścia stopniowanego w czasie od poziomu początkowego by dojść do poziomu końcowego. Ponadto IFS Global Markets Logistics stwarza szansę na bezpieczne podejście do pełnej certyfikacji wg standardu IFS Logistics. Standard ten dostępny jest w pięciu językach: angielskim, francuskim, niemieckim, włoskim, polskim.

Standard IFS Broker skierowany jest do przedsiębiorstw zajmujących się pośrednictwem w obrocie artykułami spożywczymi. Nadzór nad bezpieczeństwem i tożsamością produktów jest szczególnie istotny tam, gdzie użytkownik zakupionego towaru nie kontaktuje się bezpośrednio z producentem tego towaru. Standard dostępny jest w siedmiu językach: chińskim, holenderskim, angielskim, francuskim, niemieckim, włoskim i hiszpańskim.

Standard IFS Cash&Carry/Wholesale dotyczy hurtowni. Został opracowany w celu określenia minimalnych wymagań względem tego rodzaju firm uczestniczących w łańcuchu dostaw żywności do konsumenta. Te dwa odrębne rodzaje przedsiębiorstw są postrzegane jako ważne połączenia między producentami i przetwórcami, a także klientami komercyjnymi. Oprócz szerokiej gamy produktów, będących przedmiotem handlu, mogą również przeprowadzać określone czynności przetwarzania oraz rozwijać własne marki. Hurtownicy, rynki Cash & Carry, a także przedsiębiorstwa pakujące jaja, owoce i warzywa są ważnym ogniwem pomiędzy hodowcami, producentami a pośrednikami. O ile hurtownicy i rynki Cash & Carry skupiają ogromny asortyment żywności i niektórych produktów spożywczych, a także częściowo prowadzą ich obróbkę i/lub przetwarzanie i dystrybucję, przedsiębiorstwa pakujące specjalizują się głównie w poszczególnych produktach. Obecnie obowiązuje wersja 2. standardu wydana w czterech językach: angielskim, niemieckim hiszpańskim i polskim. Dla zakładu mleczarskiego ważne mogą być zawarte w niej wymagania względem klientów odbierających i dystrybuujących towar z mleczarni.

Standard IFS Store powstał jako kontynuacja myślenia o bezpieczeństwie i jakości żywności w całym łańcuchu żywności. Celem jest określenie wymagań, które muszą spełnić sklepy, aby być pewnym, że zabezpieczone i zapewnione jest bezpieczeństwo sprzedawanych produktów spożywczych. Standard jest dostępny w językach: angielskim, francuskim, niemieckim, rosyjskim i hiszpańskim.

Standard IFS HPC adresowany jest do wytwórców produktów do gospodarstwa domowego, w tym produktów do higieny osobistej produkowanych w szczególności pod markami własnymi sieci handlowych. Norma została opublikowana w pięciu językach: angielskim, francuskim, niemieckim, polskim i hiszpańskim. Odpowiadającym jej pod względem wymagań jest standard BRC for Consumer Products. Standard ten w mleczarniach może być brany pod uwagę, gdy w ramach sprzedaży łączonej premiowanej do produktów mleczarskich są dodawane inne, niespożywcze wyroby i marketingowo; by nie wpływać negatywnie na wizerunek producenta powinny być one o odpowiedniej jakości i poziomie bezpieczeństwa dla konsumenta/użytkownika.

Akceptację GFSI mają następujące standardy IFS: IFS do żywności, wydanie 6, IFS Logistics, wydanie 2.1, IFS PACsecure, wydanie 1 (do opakowań).

W zależności od miejsca prowadzonej przez siebie działalności w łańcuchu dystrybucyjnym i żywnościowym można znaleźć taki standard BRC lub IFS, który po zaimplementowaniu da się certyfikować okazując tym samym swoim kontrahentom wysoką kompetencję w wybranym obszarze. Szerokość zakresów standardów i wymagań poszczególnych z nich może też być użyteczną wskazówką do audytowania swoich dostawców i klientów. Wszystkie te standardy są do pobrania za darmo ze stron internetowych https://www.ifs-certification.com/index.php/en/standards dla standardów IFS oraz https://www.brcbookshop.com/ dla standardów BRC.