Produkty z witaminami: Żywność wzbogacana witaminami

Joanna Górska
Forum Mleczarskie Biznes 2/2013 (16)

Ideę wzbogacania żywności w witaminy rozpoczęto w latach 30. ubiegłego wieku w Danii, kiedy to wprowadzono wzbogacanie margaryn w witaminę A, w związku ze stwierdzonymi niedoborami tej witaminy na skutek zwiększenia spożycia czystych margaryn, jako zamiennika masła. Mleko po raz pierwszy wzbogacono w witaminę D w 1932 roku i idea ta była mocno wspierana przez środowisko medyczne, szczególnie w kontekście żywienia dzieci i młodzieży. W roku 1941 w USA rozpoczęto wzbogacanie mąki i chleba w witaminy z grupy B (oraz żelazo). Od 1998 roku w USA wzbogaca się także mąkę w kwas foliowy.

Żywność funkcjonalna i wzbogacona

Produkty z dodatkiem witamin należą do modnej ostatnio grupy produktów z segmentu tzw. żywności funkcjonalnej, w której mieszczą się m.in. produkty wzbogacone lub fortyfikowane. Wprawdzie żywność funkcjonalna nie jest zdefiniowana w żadnym powszechnie obowiązującym akcie prawnym – zarówno na poziomie krajowym jak i unijnym kilkakrotnie próbowano podejść do jej zdefiniowania. Krajem, który zapoczątkował ten trend rozwoju takiej żywności była Japonia.

W Europie w 1996 roku rozpoczęto program badawczy Functional Food Science in Europe (FUFOSE), finansowany przez UE, którego celem jest rozwijanie współpracy między różnymi ośrodkami naukowymi i przemysłem spożywczym krajów członkowskich UE w celu wypracowania podstaw dla żywności funkcjonalnej. W 1999 roku przyjęto, że: „żywność może być uznana za funkcjonalną, jeżeli udowodniono jej korzystny wpływ na jedną lub więcej funkcji organizmu poza efekt odżywczy. Wpływ ten polega na poprawie stanu zdrowia oraz samopoczucia i/lub zmniejszenia ryzyka chorób”.

Można wyróżnić kilka typów klasyfikacji żywności funkcjonalnej. Należą do nich m.in.: podział ze względu na poprawę komfortu psychicznego osób spożywających taką żywność, podział ze względu na specyficzny skład produktu, co tym samym wpływa na poprawienie zdrowia danej osoby spożywającej taką żywność. W przypadku pierwszego podziału żywność dzielimy na produkty, których celem jest m.in. hamowanie zmian degeneracyjnych, lub działanie lecznicze (żywność wzbogacona i fortyfikowana), zwiększenie podaży składników odżywczych dla poszczególnych grup docelowych (kobiety ciężarne, seniorzy, dzieci i młodzież, sportowcy i aktywnie spędzający czas itp.), poprawę nastroju, przy obciążeniu stresem i zwiększenie wydolności organizmu (napoje energetyczne, żywność wzbogacona).

W przypadku żywności funkcjonalnej, ze względu na specyficzny skład możemy wskazać m.in.: żywność wzbogaconą, np. w witaminy, składniki mineralne, inne substancje odżywcze, dalej żywność niskoenergetyczną, żywność wysokobłonnikową lub probiotyczną czy żywność o obniżonej zawartości sodu lub o obniżonej zawartości cholesterolu.



Zgodnie z definicją Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) oraz Organizacji ds. Żywności i Rolnictwa (FAO), pojęcie fortyfikacji odnosi się do „praktyki technologicznej, w której celowo zwiększa się zawartość niezbędnych mikroelementów i witamin, w żywności bez względu na to, czy składniki odżywcze były pierwotnie w żywności przed przetworzeniem lub nie. Celem takiego działania jest poprawa, jakości odżywczej dostaw żywności i zapewnienie korzyści dla zdrowia publicznego, z minimalnym ryzykiem dla zdrowia. Wzbogacenie natomiast jest zdefiniowane, jako proces równoznaczny z fortyfikacją i odnosi się do kwestii dodatku mikroelementów do żywności, które są tracone podczas przetwarzania i procesu technologicznego.”

Wzbogacanie produktów w świetle prawa

Witaminy i składniki mineralne odpowiadają za wiele istotnych procesów zachodzących w naszym organizmie, ale ich nadmierne spożywanie może wywołać skutki niekorzystne dla zdrowia. Dlatego Parlament Europejski i Rada wprowadził rozporządzenie nr 1925/2006 regulujące prawnie na poziomie ogólnoeuropejskim to zagadnienie.

Obecnie istnieje kilka możliwości wzbogacania żywności. Może to być wzbogacanie poprzez dodawanie witamin (i składników mineralnych) określonych w załączniku I w formach chemicznych określonych w załączniku II ww. Rozporządzenia. Jest to także możliwość dodawania witamin i składników mineralnych, które są zwykle obecne w żywności lub spożywane, jako jej części oraz uznane jako istotne składniki odżywcze. Zasada jest taka, że witaminy i minerały mogą być dodawane wyłącznie w formie przyswajalnej przez organizm człowieka (bioprzyswajalne) oraz powinny być bezpieczne.

Dodawane składniki wzbogacające powinny być dobrze przyswajalne, nie powinny wprowadzać niepożądanych zmian organoleptycznych (barwy, smaku lub zapachu) w produkcie ani skracać jego przydatności do spożycia. Przy tworzeniu receptur należy zwracać uwagę, by nie przekraczać ilości maksymalnych w produkcie gotowym do spożycia. Końcowa suma witamin i składników mineralnych (tych dodanych i obecnych w stanie naturalnym w produkcie) musi być taka, aby normalne spożycie żywności, zgodne ze wskazaniami producenta i mieszczące się w ramach urozmaiconej diety, było dla konsumenta bezpieczne.

Zgodnie z art. 28 Ustawy z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia, do środków spożywczych do żywności mogą być dodawane witaminy, składniki mineralne lub inne substancje wykazujące efekt odżywczy lub inny fizjologiczny – wyłącznie z uwzględnieniem wymagań określonych w rozporządzeniu (WE) nr 1925/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 grudnia 2006 r. w sprawie dodawania do żywności witamin i składników mineralnych oraz niektórych innych substancji.

Do powyższego Rozporządzenia wprowadzono poprawki, które ujęto w następujących aktach prawnych:

  • Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 108/2008 z dnia 15 stycznia 2008 r. zmieniające Rozporządzenie (WE) nr 1925/2006
  • Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1170/2009 z dnia 30 listopada 2009 r. zmieniające dyrektywę 2002/46/WE PE i Rady oraz Rozporządzenie (WE) nr 1925/2006 PE i Rady
  • Rozporządzenie Komisji (UE) nr 1161/2011 z dnia 14 listopada 2011 r. zmieniające dyrektywę 2002/46/WE PE i Rady, Rozporządzenie (WE) nr 1925/2006 PE i Rady oraz Rozporządzenie Komisji (WE) nr 953/2009.

Przepisy regulujące sposób przekazywania konsumentom informacji na temat żywności zostały ujęte także w Rozporządzeniu PE i Rady (UE) nr 1169/2011 z dnia 25 października 2011 r., a wykaz dopuszczalnych oświadczeń zdrowotnych opisano w Rozporządzeniu Komisji (UE) nr 432/2012 z dnia 16 maja 2012 roku.

Jak wskazują liczne doniesienia żywność wzbogacana witaminami jest obiektem zainteresowania przede wszystkim ludzi, którzy są dobrze wykształceni lub wyróżniają się wysoką pozycją społeczno-ekonomiczną. Jest to swoisty paradoks, bowiem osoby z tej grupy społecznej nie powinny cierpieć na niedobory żywieniowe, bowiem powszechnie grupy te są uważane za „zdrowe i prowadzące świadomy, aktywny styl życia”. Jednakże najnowsze publikacje na temat zdrowia i żywienia przeprowadzone przez NHANES (National Health and Nutrition Examination Survey) wskazują, iż systematycznie rośnie liczba seniorów zainteresowanych tego typu produktami oraz dzieci.

Strona 1 z 3