Higiena: Dezynfekcja UVC
Niniejszy artykuł ma za zadanie odpowiedzieć na pytanie co to jest dezynfekcja UVC, czy jej stosowanie jest skuteczne i bezpieczne w zakładach przemysłu mleczarskiego.
Zapewnienie bezpieczeństwa produkowanej żywności jest podstawowym wymogiem prawnym producenta. Żaden niebezpieczny (lub budzący wątpliwości pod względem zdrowotnym) produkt nie może być wypuszczony na rynek. Zatem zapewnienie tego bezpieczeństwa jest istotnym celem funkcjonowania przedsiębiorstwa spożywczego.
Bezpieczeństwo produktów można osiągnąć wtedy, gdy korzysta się z bezpiecznych surowców, materiałów pomocniczych i opakowań. Istotne jest też zapewnienie odpowiedniej higieny procesu produkcyjnego, którą można osiągnąć m.in. poprzez mycie i dezynfekcję.
Do dezynfekcji chemicznej można stosować różnorodne środki chemiczne. Ubocznym jej efektem mogą być pozostałości na powierzchniach produkcyjnych lub w środowisku produkcyjnym. Pozostałości mogą wpływać na produkt, np. poprzez zmianę cech organoleptycznych wyrobu, oraz na konsumenta (działanie drażniące, alergiczne lub powodowanie zatruć). Dezynfekcja metodami fizycznymi jest wolna od pozostałości.
Jedną z metod dezynfekcji fizycznej jest dezynfekcja za pomocą „wyciętej” wiązki światła słonecznego. Jest to więc metoda bardzo naturalna. Dezynfekcja promieniami UVC ma bardzo silne działanie na komórki drobnoustrojów poprzez wywoływanie zmian w informacji genetycznej komórki (zmiany w strukturze kwasów nukleinowych RNA i DNA). Powoduje też denaturację białek wszystkich żywych organizmów oraz powstawanie podtlenków i wolnych rodników, które dodatkowo toksycznie działają na komórkę.
Najsilniejsze działanie przeciwdrobnoustrojowe wykazuje promieniowanie o długości 240-280 nm, a optimum działania przypada na 253,7 nm.
W przemyśle spożywczym dezynfekcję UVC można zastosować w różnych gałęziach przemysłu, do różnych dezynfekowanych mediów (woda, powietrze, lód) oraz maszyn i urządzeń, a także do naświetlania np. opakowań.
Należy wspomnieć, że dezynfekcja UVC nie zastąpi tradycyjnych czynności higienizacyjnych i nie jest „cudownym” środkiem służącym do zwalczania drobnoustrojów w zakładzie. Dezynfekcja UVC bardzo dobrze sprawdza się jako metoda uzupełniająca lub synergistycznie (w połączeniu ze środkami chemicznymi) pozwalając na użycie „chemii” w mniejszej ilości. Na stosowane środki chemiczne z czasem drobnoustroje wykształcają odporność – w przypadku dezynfekcji UVC taka zależność nie występuje.
Promieniowanie UVC działa szkodliwie na wszystkie organizmy żywe – również na człowieka. Podczas pracy przy włączonych i niezabezpieczonych promiennikach należy stosować środki ochrony pracownika, takie jak np. okulary. Konieczność taką eliminuje stosowanie osłon lub takie ustawienie żarników by nie stanowiły zagrożenia dla człowieka. Przykładem może być instalowanie lamp na wysokości 3-3,5 m nad poziomem podłogi, gdyż powyżej 1 m od żarnika promieniowanie UVC jest rozproszone. Czynności konserwacyjne należy wykonywać przy zgaszonych promiennikach. Najwygodniejszym rozwiązaniem jest zastosowanie takich rozwiązań, które nie będą narażały pracowników, np. automatyczne załączenie lamp po zgaszeniu światła lub stosowanie promienników w osłonach zabezpieczających.
Dezynfekcja powietrza
Na terenach otwartych zanieczyszczenie powietrza dotyczy głównie pyłów i substancji chemicznych na nich zawieszonych. Dostęp naturalnego światła słonecznego oraz wahania temperatury, a także zmienna wilgotność powodują, że warunki do rozwoju drobnoustrojów są złe. W pomieszczeniach zamkniętych zanieczyszczenie może być wywołane obecnością pleśni lub zagrzybień przegród budowlanych, słabą cyrkulacją powietrza oraz niewystarczającą dezynfekcją samoistną, a także obecnością wielu potencjalnych nośników zanieczyszczeń. W powietrzu pomieszczeń socjalnych, produkcyjnych i magazynowych mogą być różne stopnie zanieczyszczenia. Obszary produkcyjne powinny być odpowiednio zabezpieczone, a powietrze odpowiedniej jakości mikrobiologicznej, aby nie powodować zanieczyszczeń produktów.
Do mikroflory zanieczyszczającej powietrze pomieszczeń zamkniętych należą głównie drobnoustroje saprofityczne z rodzajów: Micrococcus, Staphylococcus, Bacillus, Aeromonas, Mycobacterium, Pseudomonas, Xantomonas, Ochrobactrum, Pasteurella, oraz pleśnie takie jak Penicillium, Aspergillus, Alternaria, Cladosporium.
W zakładach przemysłu spożywczego zanieczyszczenia powietrza pochodzą od surowców, personelu (wnoszone na i z), maszyn i urządzeń, z wentylacji, klimatyzacji, chłodnictwa, z opakowań i substancji opakowaniowych oraz nieprzestrzegania zasad GHP.
Zapewnienie odpowiedniej jakości mikrobiologicznej powietrza jest szczególnie istotne w pomieszczeniach produkcji wyrobów dojrzewających, w celu eliminowania zanieczyszczeń krzyżowych, by zapewnić prawidłowy (bez zakłóceń) przebieg procesów planowanych. Drugi szczególnie wrażliwy obszar to pakowanie wyrobów po obróbce cieplnej. W obu przypadkach zanieczyszczenia naniesione przez powietrze mogą przyczynić się do skrócenia okresu przydatności wyrobów.