Stanowisko ZPPM ws projektu opinii Komitetu Regionów na temat raportu Komisji

W dniu 30 maja 2013 r. odbędzie się 101. plenarne posiedzenie członków Komitetu Regionów Unii Europejskiej. Przedmiotem obrad ma być projekt opinii Komitetu (sygnatura dokumentu NAT-V-28) na temat raportu Komisji Europejskiej w sprawie zmian sytuacji rynkowej i wynikających z nich warunków stopniowego zniesienia systemu kwotowania produkcji mleka tj. drugiego raportu w sprawie tzw. „miękkiego lądowania” (sygnatura dokumentu COM(2012) 741 final).
Zdaniem Związku Polskich Przetwórców Mleka (ZPPM) projekt opinii Komitetu Regionów zawiera zalecenie zagrażające interesowi polskiego sektora mleczarskiego, tj. postuluje utrzymanie systemu kwot mlecznych przynajmniej do końca roku kwotowego 2019/2020 (punkt 51 projektu opinii Komitetu Regionów).

Pomijając fakt, że zniesienie kwotowania produkcji mleka w roku 2015 zostało zapowiedziane w ramach reformy Wspólnej Polityki Rolnej z 2003 r., co oznacza, że sektor mleczarski UE rozpoczął już przygotowania do funkcjonowania w środowisku pozbawionym kwot mlecznych, a w prawodawstwach krajów członkowskich częściowo wdrożono już przepisy regulujące rynek mleka po roku 2015 (wynikające z tzw. pakietu mleczarskiego), ZPPM postuluje odrzucenie ww. zalecenia sformułowanego w projekcie opinii Komitetu Regionów oraz argumentacji za nim stojącej z następujących powodów:
1) W punkcie 13 projektu opinii Komitetu Regionów stwierdza się, że wahania cen na rynku mleka i przetworów mlecznych stanowią koszt dla całego sektora mleczarskiego, a zwłaszcza dla producentów, których przychody są nieprzewidywalne i zniechęcają do wejścia na rynek mleka.
Jako odpowiedź na to stwierdzenie mogą posłużyć statystyki dotyczące średnich cen skupowanego mleka w okresie przed i po przystąpieniu Polski do UE, z których jasno wynika, że system kwot mlecznych w żaden sposób nie gwarantuje stabilności cen skupowanego mleka.
Analizując dane empiryczne dotyczące średnich miesięcznych cen skupu mleka w Polsce w okresie styczeń 1998 - grudzień 2012 nie można pominąć jednego z podstawowych wskaźników statystycznych, jakim jest odchylenie standardowe. Zgodnie z definicją odchylenie standardowe mówi jak szeroko wartości jakiejś wielkości (takiej jak np. wiek, inflacja, kurs akcji, a w tym przypadku ceny mleka) rozrzucone są wokół jej średniej. Im mniejsza wartość odchylenia tym obserwacje są bardziej skupione wokół średniej, im wyższa wartość odchylenia standardowego tym mniej stabilnie zachodzi obserwowane zjawisko.
W przypadku cen mleka w skupie w okresie styczeń 1998 – kwiecień 2004 (okres przed wejściem Polski do UE i implementacją w Polsce systemu kwotowania produkcji mleka) odchylenie standardowe wynosiło 8,20 – oznacza to, że średnio w tym okresie ceny było o 8,20 PLN / 100l wyższe lub niższe od średniej dla tego okresu wynoszącej 70,96 PLN / 100l. W okresie od maja 2004 do grudnia 2012 odchylenie standardowe wynosiło 10,67. Analogicznie, oznacza to, że średnio ceny były o 10,67 PLN/ 100l wyższe lub niższe od średniej wyliczanej dla tego okresu, wynoszącej 107,11 PLN/100l. Biorąc powyższe pod uwagę, można stwierdzić, że poziom cen skupowanego mleka nie był stabilny w analizowanym okresie i ulegał ciągłym wahaniom, czego wyrazem jest względnie duża wartość odchylenia standardowego i to zarówno przed, jak i po wdrożeniu systemu kwotowania produkcji mleka w Polsce. Z danych wynika również, że w okresie poprzedzającym wprowadzenie w Polsce systemu kwotowania produkcji mleka średnia amplituda wahań cen mleka w skupie wynikająca z odchylenia standardowego była niższa niż po wprowadzeniu tego systemu. Przeczy to lansowanej przez niektóre grupy interesów oraz decydentów tezie o stabilizującym wpływie systemu kwot mlecznych na poziom cen mleka w skupie.
Ponadto należy stwierdzić, że to właśnie system kwot mlecznych stanowi barierę wejścia nowych producentów na rynek, gdyż w praktyce uniemożliwia on założenie i prowadzenie nowego gospodarstwa rolnikom, którzy dotychczas nie posiadali indywidualnej kwoty mlecznej.
2) W punkcie 24 projektu opinii Komitetu Regionów stwierdza się m.in., że zniesienie systemu kwot mlecznych w Szwajcarii skutkowało 7% wzrostem produkcji mleka oraz początkowo 20-30% spadkiem cen skupowanego mleka.
W odpowiedzi na to stwierdzenie ponownie można przytoczyć ww. statystyki cen skupowanego mleka w Polsce (ale za przykład mogą posłużyć również inne kraje UE), które dowodzą, że system kwot mlecznych nie gwarantuje ani stabilności, ani wysokiego poziomu cen. Należy również zadać pytanie, czy inne czynniki, takie jak np. załamanie cen na światowym rynku mleka w roku 2009 nie miały wpływu na sytuację rynkową w Szwajcarii w okresie odchodzenia od kwot mlecznych w tym kraju.
3) W punktach 17, 18 oraz 19 projektu opinii Komitetu Regionów wspomina się o konkurencji ze strony krajów trzecich oraz o aktualnych oraz przyszłych trudnościach związanych z eksportem produktów mleczarskich poza obszar UE.
W odpowiedzi należy stwierdzić, że system kwot mlecznych ogranicza konkurencyjność unijnych producentów mleka, gdyż z jednej strony promuje produkcję w tych rejonach UE, gdzie produkcja byłaby nieopłacalna w warunkach rynkowych – co w przypadku pogorszenia koniunktury uniemożliwia eksport na rynki światowe (a biorąc pod uwagę kryzys zadłużeniowy w strefie euro oraz problemy budżetowe wielu państw UE trudno oczekiwać by w najbliższych latach władze UE zdecydowały się na przywrócenie wsparcia finansowego dla eksportu lub produkcji mleka). Z drugiej strony ze względu na kary za nadprodukcję system kwot ogranicza możliwość wzrostu produkcji mleka oraz ekspansji eksportowej w sytuacji dobrej koniunktury na światowym rynku mleka, jak to miało miejsce w latach 2007-2008.
Polsce jako krajowi, w którym koszty produkcji oraz ceny są nadal niższe niż w większości krajów UE powinno szczególnie zależeć na zniesieniu systemu kwotowania produkcji mleka, gdyż nawet jeżeli po odejściu od kwotowania ceny mleka w skupie rzeczywiście dramatycznie spadną to będzie to bardziej dotkliwe dla rolników zachodnioeuropejskich, niż dla rodzimych producentów mleka.
Co więcej, po przekroczeniu pewnego progu cenowego, produkcja mleka np. we Francji, Włoszech, w Niemczech czy Holandii może przestać być opłacalna, co da szansę ekspansji polskiemu mleczarstwu.
4) W punkcie 3 opinii Komitetu Regionów zauważa się konieczność stworzenia lepszych gwarancji przychodów producentów mleka, w celu umożliwienia im godnego życia oraz w celu zabezpieczenia przyszłości sektora produkcji mleka by zapewnić dostęp europejskim konsumentom do produktów mleczarskich wysokiej jakości.
Jednakże, jak stwierdzono wyżej, system kwot mlecznych nie gwarantuje stabilizacji cen mleka, co więcej, w przypadku załamania cen rolnicy muszą zwiększać produkcję by zrównoważyć utracone przychody, za co grożą im kary za nadprodukcję mleka. Sytuacja taka ma miejsce obecnie w Polsce – na początku 2012r. ceny mleka w skupie dramatycznie spadały, co spowodowało wzrost dostaw surowca do zakładów przetwórczych. W konsekwencji, zgodnie z niedawnym komunikatem Agencji Rynku Rolnego krajowa kwota mleczna w sezonie 2012/2013 została przekroczona o 1% (warto jednocześnie zauważyć, że w wyniku reformy Wspólnej Polityki Rolnej kwota mleczna przyznana Polsce wzrasta co roku o 1%), co oznacza naliczenie kar za nadprodukcję, którymi zgodnie ze wstępnymi szacunkami ma być objęte ok. 50 tys. polskich rolników.
5) W punkcie 30 opinii Komitetu regionów uznano, że gospodarstwa rodzinne najlepiej wykorzystują lokalne możliwości oraz odpowiadają potrzebom społeczeństwa oraz samych rolników oraz stanowią przyszłość mleczarstwa
Warto jedna zauważyć, że system kwotowania produkcji mleka ogranicza możliwości rozwoju już istniejących gospodarstw – przy braku możliwości realnego zwiększenia indywidualnej kwoty mlecznej, inwestycja w gospodarstwo (np. w nowe, większe budynki), jego konkurencyjność (maszyny i urządzenia zmniejszające zapotrzebowanie na pracę ludzi), a tym samym w jego przyszłość jest ekonomicznie nieuzasadniona. Zgodnie z danymi Agencji Rynku Rolnego w momencie przystąpienia Polski do UE tj. w chwili wdrożenia systemu kwot mlecznych funkcjonowało w naszym kraju ponad 355 tys. gospodarstw dysponujących kwotami hurtowymi oraz 78 tys. gospodarstw – tzw. dostawców bezpośrednich. Pod koniec 2012r. było takich gospodarstw odpowiednio ok. 150 tys. i 18 tys. Ten gwałtowny spadek liczby dostawców dotyczył właśnie, małych gospodarstw rodzinnych, które w ramach systemu kwot mlecznych utraciły możliwość zwiększania produkcji i uległy przewadze konkurencyjnej większych podmiotów.
Biorąc pod uwagę powyższą argumentację Związek Polskich Przetwórców Mleka wnosi o odrzucenie zalecenia sformułowanego w pkt 51 ww. opinii Komitetu Regionów Unii Europejskiej.