Sąd Najwyższy: EuroSer vs Geant - wojna o opłaty w sieciach rozstrzygnięta?

Sąd Najwyższy w uchwale z 19 sierpnia 2009 r. (III CZP 58/09) wyjaśnił, że niezależne od innych roszczeń wynikających z umowy dostawca może – na podstawie art. 18 ust. 1 pkt 5 ustawy z 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji – dochodzić zwrotu korzyści. W myśl tego przepisu w razie dokonania czynu nieuczciwej konkurencji przedsiębiorca, którego interes został zagrożony i naruszony, może (m.in.) żądać wydania bezpodstawnie uzyskanych korzyści na zasadach ogólnych.
Jest to kolejna sprawa dotycząca tzw. półkowego, czyli opłat pobieranych najczęściej przez duże sieci handlowe. We wszystkich źródłem późniejszych konfliktów były porozumienia towarzyszące umowom sprzedaży towarów dla sieci handlowych nakładające na dostawców liczne obciążenia na rzecz tych sieci. Za każdym razem SN uznawał, że właściciele sieci, pobierając je, dopuścili się czynu nieuczciwej konkurencji, o którym mowa w art. 15 pkt 4 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Jest nim utrudnianie przedsiębiorcom dostępu do rynku m.in. przez „pobieranie innych niż marża handlowa opłat za przyjęcie towaru do sprzedaży”.

W umowie zawartej w 2005 r. spółka EuroSer zgodziła się na przyznanie firmie Geant Polska upustu od ceny w wysokości 14% oraz rabatu promocyjnego w wysokości 8%. Geant zaś zobowiązał się do usług marketingowych na rzecz dostawcy o wartości wynoszącej 8% obrotów, nie mniejszej niż 80 tys. zł. Za wprowadzenie towaru na próbę miał otrzymywać 9 tys. zł od każdej pozycji, a za usługę polegającą na wyróżnieniu nowego asortymentu – 85 tys. zł. Z tytułu zaś wspólnej polityki cenowej spółka EuroSer zobowiązała się do uiszczana na rzecz Geanta kwoty równej 5,5% obrotów.
Podobne umowy określające warunki współpracy handlowej kontrahenci zawarli na 2004 oraz 2006 r. Geant wystawiał dostawcy faktury za wskazane usługi, potrącał kwoty z nich wynikające z należności za dostarczone mu towary.
W 2007 r. spółka EuroSer zdecydowała się na wystąpienie przeciwko Mayland Real Estate sp z. o.o. następcy prawnemu Geanta do sądu. Domagała się ponad 707 tys. zł tytułem zwrotu bezpodstawnie uzyskanych korzyści w postaci opłat: za usługi marketingowe, za wyróżnianie nowych towarów, za poszerzenie sieci oraz rabatu potransakcyjnego.
Sąd I instancji uwzględnił te roszczenia w całości. Zgodził się z twierdzeniem spółki EuroSer, że kwestionowane opłaty utrudniały tej firmie dostęp do rynku i że usług marketingowych Geant w istocie nie świadczył. Zamieszczanie zaś np. informacji o jej towarach w gazetkach reklamowych służyło Geantowi, zwiększając jego sprzedaż, a nie dostawcy. W ocenie sądu były to w istocie opłaty za przyjęcie towaru do sprzedaży w rozumieniu art. 15 ust. 1 pkt 4 ustawy z 1993 r. Sąd nie znalazł też podstawy do pobierana opłat za „wspólną politykę handlową”, która to usługa polegała na omawianiu z dostawcą asortymentu i możliwości rozwoju danej grupy asortymentowej.
Zdaniem Sądu Najwyższego
Wskutek apelacji Mayland sprawa znalazła się w sądzie II instancji. Uznał on, że na tle tej sprawy pojawiły się wątpliwości prawne. Chodzi o niejasne relacje między ochroną, jaką przyznaje ustawa z 1993 r., a innymi środkami ochrony, zwłaszcza wynikającymi z umów zawartych między przedsiębiorcą poszkodowanym czynem nieuczciwej konkurencji a jego kontrahentem – sprawcą tego czynu.
SN w uchwale podjętej dla wyjaśniania tych wątpliwości uznał w istocie, że przedsiębiorca dotknięty czynem nieuczciwej konkurencji wskazanym w art. 15 ust. 1 pkt 4 ustawy z 1993 r. może jednocześnie dochodzić roszczeń zarówno np. z tytułu niewłaściwego wykonania umowy, jak i na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu (art. 405 w związku z art. 410 k.c.).