Witamina D
Witaminę D odkryto w 1918 r. Nazwa witamina D obejmuje grupę związków steroidowych o bardzo podobnej budowie. Może być syntetyzowana ze steroli poprzez naświetlanie światłem ultrafioletowym, co zapewniło łatwy i tani dostęp do jej syntezy i w praktyce spowodowało wyeliminowanie krzywicy powstającej z powodu jej niedoboru. Niedobór tej witaminy jest szczególnie częsty w przypadku niedostatecznej ekspozycji na światło, tj. w porze zimowej od października do kwietnia oraz u osób starszych, u których dochodzi do obniżenia skórnej syntezy tej witaminy. Witamina D jest witaminą tylko wtedy, gdy skóra człowieka nie jest pod wpływem działania promieni słonecznych. Zgodnei z najnowsza nowelizacja norm w ramach profilaktyki niedoborów witaminy D zalecane jest dobowe zapotrzebowanie dla dzieci w wieku do 18 lat w ilosci 10 µg. Dorośli powinni spożywać wraz z dietą lub supelmentami 20-25 mikrogramów witaminy D na dobę ( podobną ilosc powinny spożywac dzieci otyłe). [ wg "Normy żywienia dla populacji polskiej - nowelizacja"; www.izz.waw.pl]
Funkcje w organizmie
Witamina D ma wszechstronne działanie. Wiąże się z receptorem witaminy D i działa, jako czynnik transkrypcyjny, czyli oddziałuje na ponad 200 genów odpowiedzialnych m.in. za syntezę reniny i insuliny, uwalnianie substancji biorących udział w procesach immunologicznych, działanie mięśni gładkich i komórek mięśnia sercowego. Witamina D pełni istotną rolę podczas wzrostu organizmu. Odpowiada za magazynowanie wapnia i fosforu w kościach oraz stymuluje transport wapnia przez śluzówkę jelita. Podawana jest dzieciom profilaktycznie w celu zapobiegania krzywicy.
Dopuszczalne oświadczenia zdrowotne [4]:
- Witamina D pomaga w
- prawidłowym wchłanianiu/wykorzystywaniu wapnia i fosforu
- utrzymaniu prawidłowego poziomu wapnia we krwi
- utrzymaniu zdrowych kości
- prawidłowym funkcjonowaniu mięśni
- utrzymaniu zdrowych zębów
- prawidłowym funkcjonowaniu układu odpornościowego
- Witamina D bierze udział w procesie podziału komórek
Objawy niedoboru
Niedobór witaminy D jest czynnikiem ryzyka zawału serca, udaru mózgu, nadciśnienia, miażdżycy, cukrzycy i zespołu metabolicznego. W okresie zimowym następuje spadek jej syntezy w skórze z powodu małego nasłonecznienia, a w lecie z powodu stosowania filtrów przeciwsłonecznych. U osób otyłych witamina D gromadzi się w tkance tłuszczowej, co sprzyja obniżeniu jej stężenia w surowicy. Deficytowi witaminy D w organizmie sprzyjają: zespół złego wchłaniania, marskość wątroby, choroby nerek lub terapia lekami przeciwdrgawkowymi.
Niedobór witaminy D może być groźny u dzieci, u których może dojść do rozwoju krzywicy. U małych dzieci widoczne są opóźnienie zarastania ciemiączek, rozmiękanie kości potylicznych, pogrubienie nasad kości długich, zniekształcenie klatki piersiowej oraz drażliwość, nadmierne pocenie się, utrata apetytu i napady drgawek wywołane zmniejszonym poziomem wapnia we krwi. W okresie późniejszym dochodzi do znacznego zniekształcenia kośćca (jak: skrzywienia kręgosłupa, płaskostopie, koślawość lub szpotawość kolan).
Objawy nadmiaru
Zbyt wysokie dawki witaminy D działają toksycznie wywołując stan hiperkalcemii (podwyższony poziom wapnia we krwi), odkładanie się wapnia w tkankach miękkich, tworzenie się kamieni nerkowych i żółciowych. Mniej swoiste objawy obejmują osłabienie, obniżenie nastroju, utratę apetytu, nudności, zaparcia, kolkę jelitową, bóle mięśni i stawów. Następuje pogorszenie czynności nerek i wątroby. Ostre zatrucie witaminą D prowadzi do zaburzeń elektrolitowych, hipokalcemii wywołującej zaburzenia rytmu serca oraz zaburzenia świadomości, co razem w konsekwencji może prowadzić do śmierci.
Nowa dzienna referencyjna wartość spożycia: dorośli 20-25 µg ; dzieci do 18 roku życia 10 mikrogramów.
Źródła w żywności
Zapotrzebowanie człowieka na witaminę D pokrywane jest w 80% z syntezy skórnej. Pozostałe 20% tej witaminy dostarczane jest z produktów zwierzęcych, takich jak jaja, ryby, wątroba, produkty mleczne.