Finanse: Jak wspierać MSP?

W czasie spowolnienia gospodarczego coraz większym problemem dla przedsiębiorstw staje się pozyskanie finansowania zewnętrznego. Jest to odczuwalne głównie przez sektor małych i średnich firm (MSP), co wynika m.in. z podejścia banków do tych podmiotów. Instytucje finansowe z pewną nieufnością patrzą na niewielkie przedsiębiorstwa, co z kolei ma wpływ na koszty dostępu do kapitału. Problem został zauważony przez rząd, a w jego rozwiązaniu ma pomóc program gwarancji dla firm z sektora MSP. W ramach tego programu mikro-, mali i średni przedsiębiorcy będą mogli uzyskać gwarancje Skarbu Państwa na zabezpieczenie spłaty kredytów obrotowych.

Mała firma, duży kłopot?

Małe i średnie firmy stanowią o sile gospodarki nie tylko w Polsce, ale i na całym świecie. W Polsce w sektorze MSP działa 1,7 mln podmiotów, które wytwarzają ponad połowę Produktu Krajowego Brutto. 68% zatrudnionych pracuje w mikro-, małych i średnich przedsiębiorstwach. Zrównoważony rozwój tego sektora ma ogromne znaczenie dla rozwoju całej gospodarki. Sektor MSP jest bardzo zróżnicowany pod względem zarówno struktury lub możliwości kapitałowych poszczególnych podmiotów jak i branż, w których działają. Najwięcej jest mikrofirm, czyli takich, które zatrudniają nie więcej niż 9 osób (ok. 95%).

Analizując konkurencyjność MSP względem dużych firm podkreślić należy przewagę tych pierwszych w poziomie kosztów produkcji. Przyjęło się, że mniejsze podmioty osiągają niższe koszty produkcji, mogąc dzięki temu konkurować ceną. Są również w stanie szybciej reagować na zmieniającą się sytuację gospodarczą zmniejszając koszty. Jeszcze do niedawna niektórzy analitycy wskazywali, że małe i średnie firmy mają możliwość konkurencji cenowej, ale przegrywają konkurencję jakościową. Obecnie jest to już nieaktualne. Mniejsze podmioty są w stanie wytworzyć produkt lub usługę o jakości nie gorszej, a czasami nawet lepszej niż wielkie przedsiębiorstwo. Najlepszym przykładem są podmioty z branży mleczarskiej. Przewagą firm małych i średnich jest również możliwość szybkiej zmiany rodzaju działalności. Jednak należy zauważyć, że nie jest to domeną całego sektora. Przedsiębiorstwa produkcyjne, które specjalizują się w danym produkcie i zainwestowały np. w park maszynowy nie będą w stanie w krótkim okresie się przebranżowić. Mocną stroną sektora MSP jest duża motywacja do pracy i nauki. Wynika to z niewielkiej skali prowadzonej działalności gospodarczej i uproszczonej struktury organizacyjnej. Determinuje to nałożenie odpowiedzialności na każdego pracownika i efektywniejsze wykorzystanie dostępnych kadr.

Oprócz mocnych stron sektor MSP ma również słabsze. Do tych należy zaliczyć przede wszystkim niski potencjał ekonomiczny. Małe i średnie podmioty dysponują najczęściej niewielkim zasobem środków finansowych, co znacznie utrudnia zarówno inwestycje jak i bieżącą działalność. Sytuację pogłębia podejście instytucji finansowych do tych firm. Dla banków bezpieczniejszym i bardziej atrakcyjnym klientem są duże firmy. Wynika to m.in. z możliwości analizowania sytuacji finansowej przedsiębiorstwa, co ma wpływ na oszacowanie ryzyka związanego z udzielanym kredytem. Duże firmy mają również większe możliwości zabezpieczenia kredytów, co ma wpływ na koszt finansowania zewnętrznego. W związku z powyższym MSP nie są tak atrakcyjnym partnerem dla instytucji finansowych. Teoretycznie polskie banki oferują dużo możliwości małym i średnim firmom, jednak dostęp do nich jest nadal utrudniony. Kolejną słabą stroną sektora MSP jest relatywnie niska innowacyjność produktów. Jednak trzeba zaznaczyć, że wprowadzanie innowacyjnych technologii jest kosztochłonne, co w połączeniu z ograniczonym dostępem do środków finansowych utrudnia wprowadzanie nowych technologii. Pewnym ograniczeniem dla MSP jest rynek, na którym działają. Większość podmiotów prowadzi działalność na rynku lokalnym, którego chłonność jest determinantem popytu na dane usługi lub produkty. MSP mają również ograniczone możliwości eksportowe.

Wszystkie przedsiębiorstwa, niezależnie od wielkości, działają w pewnej rzeczywistości gospodarczej i prawnej, która daje szanse, ale również tworzy pewne bariery rozwojowe. W przypadku sektora małych i średnich firm do najbardziej odczuwalnych barier można zaliczyć wymienione już kwestie finansowe oraz rynkowe. Dużym problemem jest prawo, szczególnie prawo podatkowe. Istnieje wiele interpretacji przepisów podatkowych, co wpływa negatywnie na konkurencyjność sektora. Przepisy podatkowe jak również ich interpretacje często się zmieniają. Trzeba zauważyć, że małe i średnie firmy mają ograniczony dostęp do doradztwa podatkowego. Często nie mają na to środków lub po prostu koszt doradztwa jest niewspółmierny do efektów w postaci oszczędności w daninach publicznych. Dużym problemem, szczególnie dla małych firm, są koszty pracy. Często zatrudnienie specjalisty jest niemożliwe nie z powodu pensji, którą należy zapłacić, ale ze względu na obciążenia pozapłacowe, które się z zatrudnieniem pracownika wiążą.

Rządowe gwarancje

O problemach małych i średnich przedsiębiorstw z dostępem do kapitału zewnętrznego mówił premier w swoim drugim expose. Słowa zostały zamienione w czyn i w marcu br. ruszył program rządowych gwarancji dla MSP. Administrowanie programem powierzono Bankowi Gospodarstwa Krajowego (BGK).

Wsparcie dla przedsiębiorstw jest udzielane w formie gwarancji na zabezpieczenie kredytów obrotowych. Gwarancja daje bankowi kredytującemu przedsiębiorcę pewność spłaty kredytu. Jeśli kredytobiorca nie będzie w stanie spłacać kredytu z własnych środków, to zrobi to za niego BGK. W takiej sytuacji dochodzenie roszczeń od przedsiębiorcy będzie należało do gwaranta. Takie rozwiązanie ma uwiarygodnić przed bankami komercyjnymi małe i średnie firmy i tym samym obniżyć koszty pozyskania środków zewnętrznych na finansowanie bieżącej działalności. Dzięki temu kredyty obrotowe mają stać się bardziej dostępne dla firm z sektora MSP.

Gwarancja, w ramach rządowego programu, jest udzielana na okres nie dłuższy niż 27 miesięcy oraz nie może przekroczyć 3,5 mln zł i 60% kwoty kredytu obrotowego. Pomoc nie obejmuje odsetek oraz innych kosztów związanych z uzyskaniem kredytu. Gwarancja jest zabezpieczona wekslem własnym in blanco przedsiębiorcy. Gwarancja udzielona w obecnym roku kalendarzowym przez pierwszy rok jest bezkosztowa. Za kolejny rok należy zapłacić prowizję w wysokości 0,5% kwoty gwarancji.

Z rządowego programu mogą skorzystać przedsiębiorcy, którzy zatrudniają mniej niż 250 osób, a ich roczny obrót nie przekracza 50 milionów €, lub całkowity bilans roczny nie przekracza 43 milionów €. Ważne jest to, że skorzystać z niego mogą tylko te firmy, które w ocenie banku udzielającego kredytu posiadają zdolność kredytową.

Żeby kredyt obrotowy mógł zostać objęty gwarancjami BGK musi być spełnione kilka warunków. Po pierwsze przedsiębiorca starający się o pomoc nie może mieć aktywnego negatywnego wpisu w Bankowym Rejestrze Niesolidnych Klientów lub rejestrze Biura Informacji Kredytowej. Po drugie z programu wykluczeni są przedsiębiorcy, którzy w okresie trzech miesięcy przed datą złożenia wniosku kredytowego:

• mieli zadłużenie przeterminowane w banku kredytującym, powyżej 30 dni, w kwocie przekraczającej 500 zł
• dostali od banku kredytującego wypowiedzenie jakiejkolwiek dyspozycji kredytowej
• posiadali ekspozycję kredytową zaliczoną w banku kredytującym do kategorii „zagrożone”
• mieli ekspozycję kredytową, co do której zaistniały przesłanki wskazujące na utratę wartości zgodnie z Międzynarodowymi Standardami Rachunkowości (MSR).

Po trzecie, łączne zaangażowanie z tytułu kredytów udzielonych jednemu przedsiębiorcy objęte wsparciem nie może przekroczyć 3,5 miliona złotych. Po czwarte, w programie nie mogą uczestniczyć podmioty, które obciążono obowiązkiem zwrotu pomocy publicznej wynikającym z decyzji Komisji (program rządowych gwarancji jest formą pomocy publicznej zgodnie z prawem europejskim, stąd obostrzenie dotyczące przedmiotowej pomocy).

Gwarancje rządowe mogą być udzielane przedsiębiorcom działającym we wszystkich sektorach, jednak z kilkoma wyjątkami. Kredyt objęty gwarancjami nie może być przeznaczony na finansowanie wytwarzania produktów z zamiarem wprowadzenia ich do obrotu po raz pierwszy, w przypadku produktów pochodzących z połowów w morzu bądź na wodach śródlądowych oraz produktów akwakultury.

Przedsiębiorstwa, które prowadzą działalność w dziedzinie produkcji podstawowych produktów rolnych nie mogą finansować z kredytu produkcji pierwotnych produktów rolnych bezpośrednio związanych z uprawą lub hodowlą.

Środki pochodzące z gwarantowanego kredytu nie mogą być przeznaczone na działalność związaną z wywozem do państw trzecich lub państw członkowskich, tzn. pomocy bezpośrednio związanej z ilością wywożonych produktów, tworzeniem i prowadzeniem sieci dystrybucyjnej lub innymi wydatkami bieżącymi związanymi z prowadzeniem działalności eksportowej. Według informacji BGK mogą być za to finansowane koszty uczestnictwa w targach handlowych bądź badaniach lub kosztach usług doradczych potrzebnych do wprowadzenia nowego lub już istniejącego produktu na nowy rynek zagraniczny.

Kredyt z gwarancjami nie może też służyć do zakupu pojazdów przeznaczonych do transportu drogowego, jeśli kredytobiorca prowadzi działalność zarobkową w zakresie transportu towarowego.

W przypadku podmiotów zajmujących się przetwórstwem i wprowadzaniem do obrotu produktów rolnych nie ma ograniczeń przy udzielaniu gwarancji BGK.

Do 6 maja br. 14 banków podpisało z BGK umowy na udzielanie kredytów objętych gwarancjami. Lista banków dostępna jest na stronie deminimis.gov.pl.