Finanse: PROW w nowym budżecie unijnym

Grzegorz Rykaczewski
Forum Mleczarskie Biznes 2/2013 (16)

W kwietniu br. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi (MRiRW) opublikowało wstępny zarys Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW) na lata 2014-20. Wprawdzie nie wiadomo jeszcze ile będzie dokładnie wynosiła alokacja środków finansowych przeznaczonych na drugi filar jednak warto zapoznać się z dokumentem, ponieważ pokazuje on, w jakim kierunku będzie prowadzona interwencja państwa w zakresie rozwoju obszarów wiejskich. Większość działań zaplanowanych do realizacji w nowej perspektywie budżetowej jest kontynuacją programów już wdrożonych. Pojawiło się też kilka zupełnie nowych zadań.

Budżet dla Polski

W nowej perspektywie budżetowej Polska ma mieć do dyspozycji ponad 105 mld €, z czego Polityka Spójności pochłonie prawie 73 mld €, natomiast Wspólna Polityka Rolna (WPR) 28,5 mld €. Budżet unijny na nowy okres programowania jest realnie mniejszy od obecnego. Jednak Polska otrzyma z niego kwotowo więcej niż w latach 2007-13.

Większość środków finansowych zarezerwowanych na WPR – 18,8 mld € – zostanie przeznaczone na I filar, głównie na dopłaty bezpośrednie. Z pozostałej części, wynoszącej 9,7 mld €, sfinansowany zostanie rozwój obszarów wiejskich – II filar.

Biorąc pod uwagę wysokości alokacji środków przewidzianych na realizację zadań wynikających z WPR w latach 2014-2020 Polska znalazła się na 5. miejscu wśród krajów członkowskich. Jednak skupiając się tylko na funduszach na rozwój obszarów wiejskich zobaczymy, że nasz kraj otrzymał najwięcej pieniędzy w UE. To trochę osładza fakt, że budżet na II filar w nowej perspektywie finansowej będzie jednak mniejszy (o ok. 3 mld €) niż w latach 2007-13 i prawdopodobnie ulegnie dalszemu zmniejszeniu.

Zmniejszenie o którym mowa wynika z możliwości przeniesienia do 25% środków z II filara WPR na dopłaty bezpośrednie. Krajom członkowskim pozostawiono możliwość uzupełnienia koszyka na rozwój obszarów wiejskich z budżetu krajowego. Postanowiono też część zadań realizowanych w obecnym okresie programowania w II filarze WPR przenieść do Funduszu Spójności (FS). Takie rozwiązanie ma niwelować skutki odpływu środków finansowych z II do I filara WPR.

Budżet na najbliższy siedmioletni okres ma być ostatnim tak dużym budżetem unijnym. Dlatego cieszy fakt uzyskania dla naszego kraju ponad 100 mld €. Kontrowersje pojawiają się przy analizie alokacji finansowych na realizację poszczególnych zadań.

Komentując zmniejszenie budżetu na rozwój obszarów wiejskich i zasilenie dopłat bezpośrednich można powiedzieć, że polityka wygrała z ekonomią. Nie jest tajemnicą, że dla części krajów zarówno starej jak i nowej Unii to dopłaty bezpośrednie stanowią priorytet. Dzieje się tak ze względu na ich dużą wagę społeczną i polityczną. W postrzeganiu społecznym dopłaty bezpośrednie stały się synonimem unijnych funduszy i wyznacznikiem obecności danego kraju w UE. Przykładowo, Francja wykorzystuje dopłaty do oddziaływania na szeroko rozumianą strukturę agrarną na obszarze kraju. Francuzom zależało na utrzymaniu poziomu wsparcia bezpośredniego, mimo zmniejszeniu budżetu ogólnego. Dla krajów takich jak Polska, które weszły do Unii stosunkowo niedawno, kwestia dopłat jest ważna z innych powodów. Jednym z nich jest dążenie do wyrównania poziomu dopłat we Wspólnocie lub chociaż zmniejszenie różnic na tym tle. W całej Europie można zaobserwować duży nacisk polityczny na poziom budżetu I filara WPR. Jak zauważa Jerzy Plewa, szef Dyrekcji Generalnej ds. Rolnictwa Komisji Europejskiej (…) bardzo często debata w Polsce jest dosyć jednostronna. Mówi się tylko o dopłatach na jeden hektar, równych dla wszystkich. Zapomina się o tym drugim filarze. A jeśli weźmiemy pod uwagę pieniądze przeznaczone na rozwój obszarów wiejskich to Polska, ze wszystkich krajów europejskich jest ich największym beneficjentem. Otrzymujemy tutaj więcej środków niż Francja i Niemcy (…).

Biorąc powyższe pod uwagę nie powinny dziwić ustalenia ze szczytu Ministrów UE, na którym dano wsparciu bezpośredniemu pierwsze miejsce. Szkoda tylko, że konsekwencją tego było uszczuplenie budżetu II filara, czyli tej części WPR, która osiąga największą efektywność wydatkowania pieniędzy publicznych. Możliwość dodatkowego przesunięcia środków z I do II filara może również negatywnie wpłynąć na skutki polityki rozwoju obszarów wiejskich. W tej sytuacji cieszą plany wykorzystania FS do realizacji działań związanych z rozwojem obszarów wiejskich. Takie rozwiązanie postulował m.in. polski rząd w stanowisku dotyczącym reformy WPR po 2013 r. Zawarto tam sugestie połączenia zarówno Polityki Spójności jak i Wspólnej Polityki Rolnej w realizacji zadań związanych z rozwojem obszarów wiejskich.

Nowy PROW

W połowie kwietnia br. MRiRW zaprezentowało zarys nowego PROW-u. W nowym okresie programowania rozwój obszarów wiejskich ma być realizowany na podstawie sześciu priorytetów:

  1. Ułatwianie transferu wiedzy i innowacji w rolnictwie, leśnictwie i na obszarach wiejskich.
  2. Poprawa konkurencyjności wszystkich sektorów rolnictwa i zwiększenie rentowności gospodarstw rolnych.
  3. Poprawa organizacji łańcucha żywnościowego i promowanie zarządzania ryzykiem w rolnictwie.
  4. Odtwarzanie, chronienie i wzmacnianie ekosystemów zależnych od rolnictwa i leśnictwa.
  5. Wspieranie efektywnego gospodarowania zasobami i przechodzenia na gospodarkę niskoemisyjną i odporną na zmianę klimatu w sektorach rolnym, spożywczym i leśnym.
  6. Zwiększenie włączenia społecznego, ograniczanie ubóstwa i promowanie rozwoju gospodarczego na obszarach wiejskich.

Program ma stanowić kontynuację wsparcia realizowanego w okresie od akcesji Polski do UE do końca 2013 roku. Według autorów szczególny nacisk zostanie położony na budowę konkurencyjności rolnictwa.

Pierwszy priorytet ma być realizowany poprzez trzy zdefiniowane cele szczegółowe: zwiększenie innowacyjności i bazy wiedzy na obszarach wiejskich, wzmocnienie powiązań między rolnictwem i leśnictwem a badaniami i innowacją, a także promowanie uczenia się przez całe życie oraz szkolenia zawodowego w sektorach roślinnym i leśnym. Interwencja państwa w tym obszarze ma być ukierunkowana na:

  • przedsięwzięcia mające na celu upowszechnienie innowacji i dobrych praktyk w zakresie produkcji rolnej, leśnictwa, przetwórstwa
  • doradztwo w zakresie nowych technologii, technik lub organizacji produkcji
  • stymulowanie oraz wdrażanie nowych rozwiązań technicznych, technologicznych lub organizacyjnych poprzez współpracę sektora naukowego z partnerami gospodarczymi i doradztwem
  • tworzenie klastrów
  • działania związane z zarządzaniem, technologią i organizacją produkcji w gospodarstwie, marketingiem, ochroną środowiska
  • usługi doradcze.
Strona 1 z 2